.jpg)
.jpg)
اساسى‌ترين مادهٔ تشکيل‌دهندهٔ آثار معرق، چوب است. چوب داراى بافت و ويژگى‌هاى ظاهرى و تکنولوژيکى مختلف است. گياهان چوبى در هر سال از دورهٔ رويش خود بافتى به‌نام بافت چوبى به‌وجود مى‌آورند که مانند پوششى بر بافت‌هاى قبلى افزوده مى‌شود. سرعت رويش و تشکيل بافت چوبى در گياهان مختلف يکسان نيست. برخى از آنها رشد سريع دارند و با بافت نرم و سست و پهناى زياد، مانند صنوبر، اوکاليپتوس و ... . گياهانى نيز هستند که کند رشد مى‌کنند و بافتى سخت و متراکم دارند مانند چوب شمساد و ... .
ويژگى‌هاى انتخاب چوب در معرق‌کارى
- رنگ: خوش‌رنگى و تنوع رنگ عامل بسيار مهمى در معرق است.
- استحکام: هرچه الياف چوب متراکم‌تر و جدار آنها ضخيم‌تر باشد، چوب محکم‌تر است و خاصيت لاک‌پذيرى اين نوع چوب بيشتر است.
- خشک بودن: هرگاه چوب تمام آب موجود در بافت‌هاى خود را از دست بدهد و رطوبت آن معادل رطوبت هوا شود، اصطلاحاً چوب خشک شده نام دارد.
- سلامت چوب: چوب يک فرآوردهٔ طبيعى است و از مواد آلى ترکيب‌يافته و هميشه در معرض هجوم انواع عوامل مخرب از جمله باکتري، ويروس و قارچ قرار مى‌گيرد. استفاده از چوب‌هاى لکه‌دار يا قارچ زدهٔ پوسيده مقاومت کالا را از بين مى‌برد و از ارزش آن مى‌کاهد.
- قابليت اره شدن: چوب‌هايى که سختى آنها متوسط است، قابليت اره شدن بهترى دارند.
- قابليت رنده شدن: هرچه چوب‌ها همگن‌تر و راست تارتر باشند، قابليت رنده شدن آنها بهتر است. چوب‌هاى گره‌دار و درهم تار را به‌‌راحتى نمى‌توان رنده کرد. در بين چوب‌هاى ايران تعداد کمترى قابليت رنده شدن عالى را دارند از جمله افرا، توسکا، راش، نمدار، صنوبر و ... .
چوب‌هاى مورد استفاده در معرق
۱. آبنوس: اين چوب بدون نقش است.
رويشگاه اين چوب سواحل گينه در افريقا از گاتا تا گابون است. چوب درون اين چوب سياه يک دست است.
۲. فوفل: اين چوب به رنگ قهوهاى سير اخرايى است و خطوط موجدار تيره‌تر از رنگ زمينه دارد. رويشگاه آن مناطق گرم آسيا مثل هندوستان و پاکستان و جزاير سند و جاوه است.
۳. گردو: رنگ اين چوب از کرم مايل به قهوهاى تا قهوهاى خام بارگه‌هاى تيره و نامنظم موجدار است. محل رويش گردو در ارتفاعات ميان‌بند جنگلى شمال از آستارا تا گلى‌داغى و در غالب مناطق استپى است.
۴. کُنار: رنگ اين چوب قهوهاى با زمينهٔ گل اخرا است و نقش آن پر گره و خطوط موجدار است. محل رويش آن در استان‌هاى ساحلى جنوب ايران به‌خصوص در راه سيرجان به بندرعباس است.
۵. کيکم: رنگ اين چوب زمينه کرم رنگ با خطوط و نقش‌هاى شکلاتى يا قهوهاى سوخته است و نقش آن جوش‌دار و موجدار است. محل رويش اين چوب جنگل‌هاى باختر و جنوب ايران است.
۶. آکاژو: رنگ اين چوب قرمز مايل به بنفش تيره و نقش آن خطوط نوارى پررنگ‌تر از زمينه است. محل رويش آن نيز غرب آفريقا از ليبريا، کامرون و کنگوتا، اوگاندا مى‌باشد.
۷. ساج: رنگ اين چوب قهوهاى با زمينهٔ سبز و نقش آن رگه‌هاى زرد يا قرمز نوارى است. رويشگاه اين چوب، جنوب آسيا از هندوستان تا هند و چين و جاوه است.
۸. سرخدار: رنگ اين چوب از کرم تا قهوهاى قرمز (با زمينهٔ رنگ آهن) و نقش آن موجدار با خطوط کمى پررنگ‌تر است. اين چوب در جامعهٔ راست‌شان به‌طور پراکنده ديده شده است و گاهى به‌صورت جنگل‌هاى خالص وجود دارد.
۹. بقم: رنگ اين چوب قرمز زنگ آهن و نقش آن خطوط موجدار کم‌رنگ‌تر از زمينه و گروه‌هاى متوسطى که در اثر تلاقى خطوط به‌وجود مى‌آيد، مى‌باشد. محل رويش آن آسياى جنوبى است و از هندوستان به ايران وارد مى‌شود. درخت آن در امريکاى مرکزى و شمال امريکاى جنوبى نيز کاشته شده است.
۱۰. عناب: رنگ اين چوب قهوهاى با زمينهٔ گِل اخراى پخته زرد است و چوب کم نقشى است. رويشگاه اين چوب به‌طور پراکنده در خراسان است اما نوع بزرگ‌تر آن در بين راه بيرجند و تربت حيدريه نيز وجود دارد.
۱۱. سنجد: رنگ چوب درون قهوهاى مايل به قرمز و چوب برون زرد کم رنگ است. اين چوب خطوط موجدار کم‌رنگ و پررنگ‌تر از زمينه همراه با جوش‌هاى فراوان دارد و در کليهٔ مناطق استپى ايران کاشته مى‌شود.
۱۲. زيتون: رنگ اين چوب کرم با زمينهٔ قهوهاى است و رگه‌هاى نامنظم و موجدار و فراوان به‌رنگ قهوهاى تيره دارد. رويشگاه اين چوب کرانهٔ مديترانه، شمال افريقا و جنوب اروپا است. در منطقهٔ رودبار و منجيل ايران نيز به‌طور فراوان کاشته مى‌شود. گونه‌هاى وحشى آن بين قزوين و گيلان و نواحى جيرفت و جبال بارز وجود دارد. در اطراف گرگان تا مازندران ديده شده است.
۱۳. بادام: رنگ اين چوب در بيرون کرم مايل به زرد، درون کرم مايل به شکلاتى است. و داراى خطوط موازى و باريک تيره‌تر از متن است. در کليهٔ مناطق استپى و کوهپايه‌اي، آذربايجان، خراسان، اطراف اصفهان، شيراز و کردستان کاشته مى‌شود.
۱۴. اقاقيا: رنگ اين چوب کرم با زمينهٔ شکلاتى است و نقش کم و بيش نوارى دارد. از درختان آمريکاى شمالى است و به علت سازش با خشکى کشت آن در مناطق استپى ايران متداول شده است.
۱۵. ملچ: رنگ چوب برون سفيد مايل به خاکسترى و چوب درون ترکيبى از خطوط قهوه‌اي، زرد پررنگ تا قرمز کم‌رنگ است و داراى خطوط نامنظم قهوهاى شکلاتى مى‌باشد. اين گونه جزء درختان جنگلى شمال ايران است و مى‌توان در بيشتر مناطق استپى ايران با آبيارى کاشت.
۱۶. خرمالو: رنگ اين چوب در درون خاکسترى کبود و چوب برون کرم روشن اخرايى است. اين گونه جزء درختان جنگلى شمال محسوب مى‌شود و رويشگاه آن کرانه‌هاى درياى خزر از جنگل‌هاى آستارا تا جنگل‌هاى گرگان است.
۱۷. زرشک: رنگ اين چوب زرد پررنگ با انعکاس صدفى است و نقش آن خطوط موجدار خودرنگ صدفي. اين گونه در دامنه‌هاى شمالى و جنوبى البرز و در ارتفاعات ۱۷۰۰-۲۳۰۰ متر و در حاشيهٔ رودخانه‌ها است.
۱۸. شمشاد: رنگ اين چوب زرد يا زمينهٔ رنگ آهن است و بدون نقش مى‌باشد. و در جنگل‌هاى جنوب اروپا، شمال افريقا، آسياى غربى مى‌رويد. در ايران منحصراً در ارتفاعات پائين جنگل‌هاى شمال از آستارا تا گرگان ديده شده است.
۱۹. نارنج: رنگ اين چوب زرد ليمويى و بدون نقش است. اين گونه در شمال و جنوب ايران کاشته مى‌شود. سواحل درياى خزر، استان فارس و بلوچستان محل رويش اين درخت است.
۲۰. توت سفيد: رنگ چوب برون سفيد و درون زرد طلايى است. اين درخت در اصل در چين و آسياى شرقى بوده است. اما در ايران و بسيارى از مناطق معتدلهٔ دنيا کاشته مى‌شود. در ايران در مناطق و بسيارى از مناطق معتدلهٔ دنيا کاشته مى‌شود. در ايران در مناطق مرطوب جنگلى شمال و همچنين در مناطق استپى نيز کاشته مى‌شود.
۲۱. افرا (پلث): رنگ اين چوب سفيد شيرى و بدون نقش است. اين گونه جزء درختان جنگلى شمال ايران محسوب مى‌شود و از طوالش تا جنگل‌هاى گلى داغى و گلستان مى‌توان يافت.
۲۲. گلابي: رنگ اين چوب قرمز روشن (صورتي) با زمينهٔ قهوهاى و بدون نقش و گاهى منقوش است. اين درخت از آستارا تا گرگان مى‌رويد و در کردستان و لرستان نيز گونه‌هاى مختلف آن وجود دارد.
۲۳. ممرز: رنگ اين چوب سفيد مايل به خاکسترى و نقش آن رگه‌هاى بنفش کم‌رنگ است. اين درخت از آستارا و ارسباران تا گلى داغلى در جنگل‌هاى ايزده و نور و زرين‌گل مازندران مى‌رويد.
۲۴. چنار: رنگ اين چوب خاکسترى مايل به‌صورتى و طرح‌هاى شبيه نقطهٔ قرمز رنگ دارد و در بستر رودخانه‌ها و مناطق استپى مى‌رويد.