شهر سوخته در ۵۷ کيلومترى غرب جاده زابل به زاهدان قرار دارد. محوطه باستانى شهر سوخته به علت وسعت و موقعيت ويژه خود، همواره مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
فعاليتهاى باستانشناسى در سالهاى اخير روى شهر سوخته به همت گروه کاوشگران ايتاليايى وابسته به مؤسسه ايتاليايى مطالعات خاورميانه و خاور دور (ايزمئو) در سال ۱۹۶۰ ميلادى آغاز شد.
در سال ۱۹۶۷ ميلادى اين مؤسسه با همکارى اداره کل باستانشناسى و فرهنگ عامه شروع به کاوش در اين سلسله تپهها نمود و حاصل پژوهشهاى خود را در دهها کتاب و مقاله منعکس ساخت. به کوشش سازمان ميراث فرهنگى کشور، در حال حاضر، آقاى دکتر سيد منصور سجادى با هيئت همراه در حال کاوش و بررسى گسترده است.
مساحت کل تپههاى شهر سوخته حدود ۱۵۱ هکتار و ميانگين ارتفاع آن از سطح زمينهاى اطراف ۱۲ متر و بلندترين نقطههاى آن ۱۸ متر است. جهت اين تپهها از شمال به جنوب و طول آنها ۲۲۲ متر با پهناى ۱۰۹۰ متر است.شيب تپهها از مشرق به مغرب است و در قسمت پايين آن گورستان شهر قرار دارد.
اين سلسله تپههاى کمارتفاع در کنار يکى از کهنهترين دلتاهاى رود هيرمند قرار دارند. و از مهمترين مراکز دوران مفرغ در شرق ايران به شمار مىروند.
تپههاى شهر سوخته به سبب فرسايش شديد باد و آب، چه در زمان زندگى شهر و چه پس از متروک شدن آن، به شکل خاص هندسى درآمده است. سطح آن صاف و گوشههايش گرد و گودالهاى داخلى سطح تپه و زمينهاى هموار و چسبيده به آن از رسوبهاى رودخانهاى پر شده است. از وسعت ۱۵۱ هکتارى شهر سوخته، تنها در ۱۲۰ هکتار آن، آثار و بقاياى باستانى ديده شده است که گستردهترين آن متعلق به دورهاى کوتاه (لايههاى ۷-۵) با مساحتى در حدود ۸۰ هکتار است. بالغ بر ۷۵ هکتار از سطح شهر سوخته کاملاً از توده سفال و قطعات سنگ، فلز، مرمر و باقى مانده اشياء ديگر پوشيده شده است. لايه سخت و ضخيم نمکى زير اين سطح سست، باعث حفاظت چشمگير مقدار زيادى از اين آثار مانند انواع ظروف سفالي، مرمري، پيکره انسان و حيوان و ... شده است. مهمترين آثار به جاى مانده از هزارههاى چهارم و سوم پ.م، در پايينترين لايهها و در قسمت شرقى شهر سوخته، در مساحتى بالغ بر ۱۲۰ هکتار پخش شدهاند.
بخش های عمده شهر سوخته
منطقه بزرگ مرکزى
اين منطقه از سوى غرب، جنوب و شرق با گودالهاى عميقى از بخشهاى ديگر جدا شده است و کهنترين اشياى به دست آمده در آن تعلق به لايه ۲۷۰۰ پ.م است. اين تداوم حداقل تا لايه ۱۳ (يعنى ۲۳۰۰پ.م) ادامه دارد. وسعت اين منطقه به ۲۰ هکتار مىرسد.
منطقه مسکونى شرقى
بلندترين قسمتهاى شهر سوخته (۱۸ متر ارتفاع از سطح زمينهاى اطراف) در آن قرار دارد. تمام آثار مربوط به دوره دوم استقرار در شهر سوخته، با مساحتى برابر ۱۶ هکتار در اين قسمت به دست آمده است.
قسمت شمال غربى
منطقه صنعتى بوده و در آن وسايل و ابزار سنگى و سنگ لاجور به مقدار زياد به دست آمده است. بلندترين قسمت اين بخش ۵/۱۲ متر از سطح زمينهاى اطراف ارتفاع دارد و آثار يافت شده در آن تعلق به دورههاى سوم و چهارم استقرار شهر سوخته است.
قسمت جنوب غربى
شامل گورستانى با مساحتى بالغ بر ۲۵ هکتار است. سطح آن پوشيده از شن و روى آن هيچگونه آثار باستانى ديده نمىشود. وسعت اين گورستان به خودى خود، براى دوران مفرغ، گورستانى بزرگ و براى محوطهاى به بزرگى شهر سوخته، گورستان کوچکى به شمار مىآيد. در سال ۱۳۷۶ توسط آقاى دکتر سجادى در اين منطقه، بررسىهاى باستانشناسى صورت گرفت. حاصل اين بررسى کشف انواع قبور، اسکلت انسان، ظروف، پارچه، دانههاى گياهي، غلات و وسايل چوبي، حصير، پارچه، حشرات و مواد ديگر بود. اين آثار مربوط به دوران ۲۴۰۰ تا ۲۶۰۰ پيش از ميلاد است.