موقعيت و وسعت
استان سيستان و بلوچستان بين ۲۵ درجه و ۳ دقيقه تا ۳۱ درجه و ۲۸ دقيقه عرض شمالى و ۵۸ درجه و ۴۷ دقيقه تا ۶۳ درجه و ۱۹ دقيقه طول شرقى در جنوب شرقى ايران قرار دارد.
وسعت آن ۱۸۷۰۵۲ کيلومترمربع - سيستان ۱۵،۱۹۷ و بلوچستان ۱۷۲،۳۰۵ کيلومترمربع- است. اين استان بيش از ۱۱% از وسعت کل کشور را در بر مى‌گيرد و از شمال به استان خراسان، از غرب به استان کرمان و هرمزگان و از جنوب به درياى عمان، از مشرق با افغانستان و پاکستان محدود است.
ناهموارى‌ها
کوه‌هاى سيستان و بلوچستان جزء رشته‌کوه‌هاى مرکزى است؛ بلندترين نقطهٔ آن در کوه تفتان داراى ۴۰۴۲ متر ارتفاع و پست‌ترين منطقه آن در کناره‌هاى درياى عمان قرار گرفته و شامل ناهموارى‌هاى مشرق چاله لوت و ارتفاعات ديواره شرقى چاله جازموريان است.
پهناى کوهستان از شمال به جنوب افزايش مى‌يابد و در فاصله ايرانشهر، کوهک، شامل دو قسمت کوه‌هاى سيستان و بلوچستان به بيشترين حد مى‌رسد.
کوه‌ها
علاوه بر پلنگ‌کوه، مشرف به دشت سيستان، توده بازالتى کوه خواجه در حاشيه درياچه هامون و در مغرب زابل به ارتفاع ۶۰۹ متر از سطح دريا تنها عارضه برجسته سيستان است که در فصل پرآبي، مکانى زيبا به منظور قايقراني، توتن سوارى و صيد است. ارتفاعات شاخص در بلوچستان کوه تفتان، کوه بزمان، کوه بيرک، ملک سياه که و کوه‌هاى بم پشت است. کوه تفتان در ۵۰ کيلومترى شمال شرقى شهرستان خاش واقع و داراى قله‌هاى متعدد است. قله آتشفشان آن معروف به چهل تن در منتهى‌اليه جنوب شرقى کوه قرار دارد. و داراى دو دهانه آتشفشانى اصلى است. قديمى‌ترين دهانه آتشفشانى آن در شمال غربى قله و در روى نرکوه قرار دارد و ديگرى دهانه فعالى است که در جنوب شرقى قله ديده مى‌شود. بخش تخريب شده آن اکنون به شکل دره‌اى تنگ و نسبتاً عميق مشاهده مى‌شود. اين کوه از آتشفشان‌هاى نيمه فعال ايران به شمار مى‌آيد و پيوسته از دهانه آن بخار گوگرد خارج مى‌شود.
کوه تفتان در فرهنگ عامه مردم بومى منطقه، جايگاه ويژه‌اى دارد و به دليل موقعيت آب و هوايى وجود آب‌هاى معدنى گرم و سرد، پوشش گياهي، روستاهاى زيبا، در هر فصل سال، بسيارى را به خود جلب مى‌کند.
آب و هوا
آب و هواى استان در نوع آب و هواى بيابانى است. حداکثر دماى سالانه آن بالاى ۴۰ درجه سانتى‌گراد است. زاهدان سردترين و ايرانشهر گرم‌ترين شهرهاى استان است. نوسانات رطوبت، وجود بادهاى موسمى همچون بادهاى معروف به صد و بيست روزه و باد هفتم يا گاوکش و ريزش جوى و اختلاف دما در ۲۴ ساعت به استثناى نواحى معتدل سواحل درياى عمان، شرايط خاص اقليمي، پوشش گياهي، جانوري، مناظر بديعى را به وجود آورده است.
در يک تقسيم‌بندى کلى مى‌توان گفت مناطق ايرانشهر، زابل و باهو کلات، آب و هواى بيابانى و ناحيه زاهدان در مرز بين اقليم بيابانى و نيمه بيابانى قرار گرفته است. مناطق سراوان و امتداد آن به طرف مشرق تا کوه‌هاى بشاگرد، آب و هواى نيمه بيابانى معتدل دارند. اقليم مشرق ارتفاعات و فلات‌هاى مرتفع و کم وسعت ميان آن، نيمه بيابانى با زمستان‌هاى سرد است.