سد کبار

اين بنا در ۲۵ کيلومترى جنوب قم، بر روى رودخانه کبار قرار گرفته و ظاهراً از آثار دوره ايلخانى (قرن ۷ و ۸ هـ.ق) است که در دوره‌هاى بعد، از جمله در دوره اخير تعمير و بازسازى شده است. على‌رغم نوشته بيشتر محققان داخلي، والفرام کلايس سد کبار ار با اطمينان از آثار دوره صفوى مى‌داند.


سد کبار از نمونه‌هاى جالب توجه سدهاى قوسى است که طول تاج آن به ۵۵ متر و ارتفاع آن از کف رودخانه به ۲۴ متر مى‌رسد. ضخامت ديواره سد در پايين ۱۰ متر و در بالا حدود ۶ متر و مصالح مورد استفاده در آن سنگ‌هاى تراشيده، لاشه‌سنگ ‌و ملات ساروج است. سد داراى يک برج آبگير است که آب از طريق آن به قسمت زير آب منتقل مى‌شود. در کنار حفرهٔ خروجى آب سد، کانالى در دامنهٔ صخره‌اى از کوه -در سطحى بالاتر از بستر رودخانه- کنده‌اند که آب را به سطوح مرتفع‌ترى منتقل مى‌کرده است.


براى ساخت سد، در کوه پى‌سازى شده و شالوده ديواره را در شکاف به وجود آمده قرار داده‌اند که از آب‌بندى مناسبى برخوردار است. انتخاب محل مناسب براى برپايى سد و همچنين شکل قوسى آن، نشان‌دهندهٔ مهارت و دانش بالاى مهندسين سازنده سد است. اين مهارت سبب شده که ديواره سد در برابر فشار آب مخزنى به طول و عرض ۵۰۰٭۱۰۰۰ متر به خوبى مقاومت کند.


امروزه درياچهٔ اين سد تا حدودى با رسوبات انباشته شده، ليکن با اقدامات سال‌هاى اخير، از جمله افزايش حدود سه متر بر ارتفاع سد و تقويت ديواره قديمي، هنوز اين سد مورد استفاده است. تقريباً در سه کيلومترى اين سد، کاروانسرايى وجود دارد که داراى دو آب‌انبار است و به نظر مى‌رسد که آب آنها ازت اين سد تأمين مى‌شده است.