کاروانسراى گلشن

کاروانسراى گلشن در خيابان مولوى شهر قزوين قرار دارد. پس از سردر کاروانسرا، هشتى ورودى آن با گنبدى به دهانهٔ تقريبى چهار و نيم متر با رسمى‌بندى دوازده و دو گوشوارهٔ کنارى که مزين به کاربندى است، قرار دارد. خيشان بالاى گنبد، نور اين فضا را تأمين مى‌کند. بعد از هشتي، حياط مجموعه قرار دارد و فضاهاى معمارى به شيوهٔ حياط مرکزى دور آن چيده شده و بنا در دو طبقهٔ زيرزمين و همکف طرح‌ريزى شده است.

کاروانسراى آوج

کاروانسراى آوج در شهر آوج واقع و داراى طرح دو ايوانى است. شالودهٔ کاروانسرا از سنگ‌هاى لاشه و قلوه بنا شده و روى آن آجرچينى شده است. کاروانسرا از داخل داراى دو ايوان و بيست و چهار ايوانچه است و در پشت اکثر آنها حجره‌ها واقع شده‌اند و چهار تاى آنها به شترخان کاروانسرا راه دارند. شترخان بصورت راهرويى طويل با پوشش طاق و تويزه است و زير طاق‌نماى آن، سکويى جهت باراندازى قرار دارد. ورودى کاروانسرا در قسمت جنوبى آن واقع و در دو طرف داراى سکو است. در طول دالان يا هشتى سرپوشيدهٔ آن نيز در هر طرف، سه غرفه ديده مى‌شود.

کاروانسراى خرزان

اين کاروانسرا در روستاى خرزان شهرستان قزوين، در جادهٔ قديم رشت قرار دارد. ورودى بنا در ضلع شمالى کاروانسرا قرار دارد. نماى خارجى بنا، چهار ضلعى و در گوشه‌ها داراى برج‌هاى مدوّر است. در اضلاع چهارگانهٔ حياط مربع شکل کاروانسرا، يک ايوان و ايوانچه به چشم مى‌خورد که طرح چهار ايوانى کاروانسرا را ارائه مى‌دهند. چهار طاق نماى واقع در کنج اضلاع شرقى و غربي، راه ورود به فضاى شترخان را که بصورت راهرويى سرتاسرى و سکودار است، شکل مى‌دهد. اين فضا در گذشته مکان بارانداز و اطراق افراد در کنار چهارپايان خود بود.

کاروانسراى هجيب

اين کاروانسرا در شمال غرب روستاى هجيب شهرستان بويين‌زهرا واقع و ورودى آن در ضلع جنوبى است. طرح کلى کاروانسرا مربع شکل است و در تقاطع چهار ضلع خارجى آن، برج‌هاى مدوّر بصورت نيم‌ستون ديده مى‌شود. داخل طاق‌نماهاى ورودى با قوس جناقى پوشش شده و رسمى‌بندى با آجرکارى رنگى (اخرايي) دارد. گنبد ايوان ورودي، داراى رسمى‌بندى نُه و يا رسمى‌بندى باريک به شکل رايج بناهاى دورهٔ اسلامى است. هشتى ورودى عمارت، فضايى وسيع است که با سقف گنبدى شکل مدوّرى پوشش شده است. پس از هشتي، حياط مربع شکل کاروانسرا قرار دارد و دورتادور آن را حجره‌هايى با پايه‌سنگى و فاصلهٔ نيم متر از کف حياط، فرا گرفته‌اند. در اضلاع چهارگانه و بين حجره‌ها، چهار ايوان ديده مى‌شود.


کاروانسراى محمدآباد

کاروانسراى محمدآباد در جادهٔ قزوين-بويين‌زهرا قرار دارد و از جمله کاروانسراهاى دورهٔ صفوى است. سردر ورودى پس از گذشتن از هشتى به حياط مرکزى کاروانسرا به ابعاد ۳/۴۲٭۴/۵۰ متر منتهى مى‌شود.


طرح کاروانسرا چهار ايوانى است و در سمت ايوان ورودي، ده حجره به همراه ايوانچه‌هاى خود قرار گرفته‌اند. در پشت اين حجره‌ها دو فضاى مسقّف وسيع براى انبار کالا به چشم مى‌خورد که به هشتى راه دارند. در پشت ايوانچه‌ها راهروهايى با پوشش طاق و تويزه و سکوهايى در دو سمت ديده مى‌شود. در رئوس بيرونى بنا نُه برج وجود دارد که از مشخصه‌هاى کاروانسراهاى برون‌شهرى است.