تنکابن
تنکابن از شمال به درياى مازندران، از مشرق به شهرستان چالوس، از جنوب به استان قزوين از غرب به شهرستان رامسر محدود است.
با توجه به متون تاريخي، تنکابن يکى از بخش‌هاى مهم طبرستان در آغاز اسلام بود. تنکابن نيمى از دوران تاريخى خود را با گيلان همگام بود و از همين رو لهجه مردم اين شهر به گيلکى نزديک است. تنکابن، کلارستاق و کجور را محال ثلاثه نيز مى‌گويند که مرکز ان خرم‌آباد بود. شهر فعلى تنکابن در دوه رضاشاه احداث شد.
در جنوب خرم‌آباد آثارى از قلاگردن يا قلعه‌گردن باقى است. اين قلعه ظاهراً همان قلعه تنکا است که نام تنکابن برگرفته از آن است. مولانا اولياءالله در وقايع سال ۵۰۶ هـ.ق از قلعه تنکا و سيدظهيرالدين در وقايع سال ۷۸۹ از دژ تنکا نام برده‌اند.
مناطق خرم‌آباد دو هزار و سه هزار و لنگاى تنکابن از ديدگاه پژوهش‌هاى باستان‌شناسى آينده حائز اهميت است.
مراکز ديدنى: قلعه‌گردن در جنوب خرم‌آباد، گورستان‌هاى قديمى معروف به گبري، راه شاه‌عباسي، بقعه متبرکه سيد ابوالحسين المؤيدبالله از ائمه زيديه در دهکده لنگا و مزار فرزندش معروف به امامزاده قاسم در دهکده جزما دوهزار، ساختمان شهربانى قديم، ساختمان شهرداري، پل چشمه کيله و ...
جويبار
اين شهرستان از شمال به درياى مازندران و از شرق و جنوب شرقى به شهرستان ساري، از جنوب و جنوب غربى به شهرستان قائم‌شهر واز غرب به شهرستان بابلسر محدود مى‌شود.
مراکز ديدنى: پل جمعه بازار، خشت پل، پل آزان، تکيه کردکلا.
چالوس
اين شهرستان از شمال به درياى مازندران، از مشرق به شهرستان نوشهر، از جنوب شرقى به شهرستان نور، از جنوب به استان قزوين و از غرب به شهرستان تنکابن محدود و داراى دو بخش مرکزى و کلاردشت است.
چالوس که در متون تاريخى از آن به نام‌هاى شالوس و سالوش نيز ياد شده، بخشى از سرزمين رويان و از آبادى‌هاى معتبر طبرستان محسوب مى‌شد و داراى پادگان نظامى و قلعه و استحکاماتى براى دفع حمله ديلمان بود.
مقدسى در آثار خود از قلعه سنگى و مسجد جامع چالوس ياد کرده است. از اين آثار اکنون چيزى باقى نمانده است. نخستين بيعت‌هايى که مردم طبرستان در سال ۲۵۰ هـ.ق با سادات نمودند در همين مسجد جامع انجام شد. تاريخ اين شهر حکايت از نشيب و فرازهاى فراوان، به ويژه در زمان حکومت سادات علوى در طبرستان دارد.
مراکز ديدنى: تپه باستانى کلاردشت، هتل بنياد و کاخ چايخوران چالوس.
رامسر
شهرستان رامسر از شمال به درياى مازندران، از شرق به شهر تنکابن، از جنوب به ارتفاعات البرز ميانى (استان قزوين) و از غرب به شهرستان رودسر محدود است.
رامسر امروزى شهرى است ساحلى و سرسبز که از جاذبه‌هاى بسيار زيباى طبيعى برخوردار است؛ سادات محله و کتالم به داشتن چشمه‌هاى معدنى آب گرم معروف است و منطقه جواهرده آن از ديدگاه تاريخى به خصوص در هزاره دوم و اول ق.م حائز اهميت است.
مراکز ديدنى: ساحل و دريا، چشمهٔ آب گرم سادات محله، چشمهٔ آب گرم کتالم، جواهرده، قلعه باستانى مارکوه، مقبره پلاسيد، کاخ رامسر، هتل قديم رامسر و بولوار مقابل آن.
سارى
شهرستان سارى از شمال به درياى مازندران، از مشرق به شهرستان نکا، از جنوب به استان سمنان و از مغرب به شهرستان‌هاى جويبار، قائم‌شهر و سوادکوه محدود است.سارى مرکز استان مازندران از جمله شهرهاى بزرگ طبرستان و مرکز فرمانروايى اسپهبدان بود.
دکتر سيد حسن حجازى کناري در کتاب نام‌هاى باستانى مازندران، سارى را محل سکونت گروهى از آريايى‌هاى مهاجر مى‌داند و معتقد است به حدس نزديک به يقين ساري بايد کلمه‌اى به صورت (سرى آريه) يا (ساآريه) بوده باشد. اين دو نام، در زبان فارسى به ترتيب سرورى کردن=آسودن‌‌گاه=آسايشگاه=محل استقرار و آسودن معنى مى‌دهد. به عبارت ديگر سارى محل استقرار و آسايش آريايى‌ها بوده و همين نام طى هزاران سال به صورت ساري درآمده است.
با تسلط سلوکيان و تحت تأثير فرهنگ يوناني، سارى به سيرينکس (syrinx) بدل شد. سکه‌هايى از زمان اشکانيان با ضرب سيرينکس باقى مانده از اين ايام است. در زمان سلسله ساسانى سيرينکس به سارويه و بعد از سقوط اين دولت و ورود اعراب به ساريه و بعد از قرن چهارم به سارى تغيير نام يافت.
مقدسى در سال ۳۷۵ هـ.ق در مورد شهر سارويه مى‌نويسد: محل پرجمعيتى است که درآنجا پارچه فراوان مى‌بافند و بازارهاى آن مشهور بود، داراى حصارى کوچک و خندقى بود و يک مسجد جامع داشت.
شهر سارى در طول تاريخ صدمات فراوان ديد که غارت شهر در زمان سلطان محمد خوارزمشاه و حمله مغولان از آن جمله است. لشکريان امير تيمور تمام شهر را ويران و مردم آن را قتل عام کردند.اين شهر در طول تاريخ خود به ويژه دورهٔ اسلامي، همواره مرکز سياسى و ادارى مازندران بود.
برخى مراکز ديدنى: مسجد جامع ساري، برج رسکت، بقعه متبرکه سيد زين‌العابدين بن سيد کمال‌الدين، امامزاده عباس (ع)، امامزاده يحيى (ع)، بقعه متبرکه درويش فخرالدين گلما، امامزاده عبدالصالح مرزرود، امامزاده قاسم (ع)-عيسى خندق، مقره شاطر گنبد (ع)، مجموعه مسجد-مدرسه فرح‌آباد ساري، آب‌انبار ميرزا مهدي، آب‌انبار نو ساري، خانه کلبادي، حمام وزيري، خانه فاضلي، دشت ناز سارى و ...