موقعيت و وسعت
استان کردستان با مساحتى حدود ۲۸،۲۳۵ کيلومتر مربع در غرب ايران، در مجاور خاک عراق بين ۳۴ درجه و ۴۴ دقيقه تا ۳۶ درجه و ۳۰ دقيقه عرضى شمالى و ۴۲ درجه و ۳۱ دقيقه تا ۴۸ درجه و ۱۶ دقيقه طول شرقى از نصف‌النهار گرينويچ قرار دارد.
استان کردستان از شمال به استان‌هاى آذربايجان غربى و زنجان و از مشرق به استان همدان و بخش ديگرى از استان زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از مغرب به کشور عراق محدود است.
مرکز استان کردستان شهر سنندج است و از شهرهاى مهم آن مى‌توان از سقز، قروه، بيجار، مريوان، بانه، ديواندره و کامياران نام برد.
ناهموارى‌ها
کردستان را مى‌توان از نظر جغرافيايى به سه ناحيه مشخص تقسيم نمود که تقريباً به موازات يکديگر و به موازات رانش زاگرس گسترش يافته و در پيدايش ناهموارى‌هاى استان نقش مؤثرى داشته است:
- ناحيه شرقى و جنوب شرقي : که تمامى منطقه قروه و بيجار را در برگرفته و حد غربى آن را مى‌توان محور کرمانشاه، سنندج، ديواندره و دشت اوباتو فرض کرد.
- ناحيه مرکزى و شمالي : که ادامه کوه‌هاى غربى است. حد جنوبى اين ناحيه تقريباً تا محور سنندج-مريوان ادامه دارد و در حقيقت از نظر زمين‌شناسى دنباله پديده‌هاى طبيعى حاکم بر شرق ترکيه، آذربايجان غربى و شمال کردستان عراق است.
- ناحيه جنوب و جنوب غربي : به طور کلى منطقه جنوب مريوان را تشکيل داده و تقريباً به موازات محور کامياران-مريوان ادامه دارد و به کوه‌هاى بيستون در کرمانشاه متصل مى‌شود. اين ناحيه زاگرس شمالى نيز ناميده مى‌شود.
مهم‌ترين کوه‌هاى رشته‌کوه زاگرس در ناحيه کردستان عبارتند از: برنان در شرق، چهل چشمه يا چهل چمه به ارتفاع ۳۱۷۳ متر در غرب ديواندره، قره‌داغ به ارتفاع ۳۱۲۰ متر در شمال بيجار، کوه حوله به ارتفاع ۲۶۶۵ متر در بين گاورود و کامياران، پسر محمود به ارتفاع ۲۶۴۲متر در ميان نجف‌آباد بيجار، گوژه به ارتفاع ۲۶۶۶ متر در بين دهگلان و سنندج، کوه آبيدر به ارتفاع ۲۵۵۰ متر در سنندج، کوه پير به ارتفاع ۳۲۵۰ متر بين قروه و سنقر کليايى و کوه بزرگ شاهو به ارتفاع ۳۳۲۵ متر که بلندترين کوهستان استان است.
استان کردستان از نظر محيط طبيعى سيماى گوناگونى دارد:
کوه‌ها
هم دربرگيرندهٔ چراگاه‌هاى وسيع و هم داراى پوشش جنگلى است. بسيارى از رودخانه‌هاى بزرگ از آنها سرچشمه مى‌گيرد.
تپه‌ها
حدود ۱۹% استان را تپه‌ها فراگرفته است. اين بخش در گذشته به تمامى زير پوشش مراتع استپى و جنگل‌هاى بلوط بود و مهم‌ترين مراتع و چراگاه‌هاى استان را تشکيل مى‌داد.
فلات‌ها
حدود ۲۱% وسعت استان را به خود اختصاص داده است. اين اراضى در گذشته به عنوان چراگاه مورد استفاده دام‌داران ده‌نشين و کوچ‌نشين قرار داشت و در حال حاضر بيشتر آن به زراعت ديم و مقدارى هم به زراعت‌هاى آبى اختصاص يافته است و گسترش آن در بخش شرقى تا شمالى استان است.
دشت‌ها
کردستان به علت تراکم زياد کوه، فاقد دشت‌هاى وسيع است و در نواحى مرکزى و غربى دشت‌هاى کوچک وجود دارد. در برخى نواحى مانند قروه، گروس، کامياران، مريوان و ديواندره دشت‌هاى بزرگ و قابل توجه وجود دارند. دشت‌هاى بزرگ و کوچک حدود ۴۵% از سطح استان را فراگرفته است.