تپه چغاگاوانه
تپه چغاگاوانه با ارتفاعی حدود ۲۵ متر در وسط شهر اسلام‌آباد بین خانه‌های مسکونی در شمال رودخانه برف‌آباد قرار دارد.
ساختمان هر دو طبقه با خشت خام بنا شده، تنها برحسب ضرورت گاهی از آجر برای کف اتاق‌ها و پلکان‌ها استفاده کرده‌اند. زیرا ساختمان‌های خشتی با آب‌وهوای ایران هماهنگی دارد در زمستان حرارت را در خود نگاه می‌دارد و در تابستان حرارت خارج را دیرتر جذب می‌کند، به همین علت هوای اتاق‌ها با مختصر حرارتی در زمستان گرم و در تابستان سرد است. طبقات حفاری شده تپه چغاگاوانه نیز بنا بر همین اصل بنا گردیده است و ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال بیشتر با هم اختلاف زمانی ندارند. سفال‌ها و کوزه‌های پیدا شده در هر دو طبقه شبیه به‌هم است.
اتاق‌های طبقه اول وابسته به طبقه پائینی بوده، ظاهراً ساکنان طبقه اول با اندک دخل و تصرفی از اتاق‌های طبقه بالا استفاده کرده‌اند. از نظر اصول فنی، ساختمان طبقه دوم پیشرفته‌تر از طبقه اول است.
تپه سراب‌ذهاب
تپه سراب‌ذهاب در روستای سراب ذهاب در ۱۲ کیلومتری سر پل ذهاب قرار دارد. در بالای تپه بقایای برج مربع‌شکلی دیده می‌شود. این برج از برج نوشیروان که به قلعه نوشیروان شهرت یافته کوچکتر می‌باشد و ابعاد آن ۲۰×۲۰ متر و ضخامت دیوارش حدود ۱۰۰ سانتی‌متر است.
تپه چیاخزینه
در روستای قیسوند از توابع هرسین، محلی به‌نام تنگ گنج‌دره و تپه‌ای که ساکنان محل چیاخزینه می‌نامند، قرار دارد. این تپه در اوت سال ۱۹۶۵ م. توسط پروفسور اسمیت، باستان‌شناس کانادائی گمانه‌زده شد.
پرفسور اسمیت، در ضمن کاوش‌هایش به تمدن جالبی برخورده است که دقیقاً از اوایل هزاره ۸ ق.م. شروع شده و به اوایل هزاره ۷ ق.م. پایان یافته است. این دوره هزار ساله از تمدن پارینه‌سنگی، در تمام فلات ایران کمتر مطالعه شده و بیشتر کاوشهائی که در نقاط مختلف نجدایران انجام گرفته مربوط به دوره‌های بعد از آن است.
چیاخزینه یا شیاخزینه در مغرب هرسین واقع است. ارتفاع گنج‌دره نسبت به سطح دریا بین ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ متر است. ارتفاع تپه چندان زیاد نیست و فقط پنج متر بالاتر از کف زمین است. صورت ظاهر آن گرد است و قطر آن از حدود ۴۰ متر تجاوز نمی‌کند. پایه تپه در حدود ۱۳۰۰ مترمربع وسعت دارد.
کاوش‌های گنج‌دره ابتدا در سال ۱۹۶ ش. آغاز شد و در سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۶۹ م. نیز ادامه یافت. پس از این کاوش‌ها طبقات آن را تحت عنوان طبقات A.B.C.D.E به پنج لایه تقسیم کرده قسمتی از اشیاء مکشوف در سال ۱۹۶۵ م./ ۱۳۴۴ ش. و ۱۹۶۷ م. از این مکان بیرون آورده شد.
در طول هزار سال (بین ۸۰۰۰ تا ۷۰۰۰ ق.م) این‌طور به‌نظر می‌رسد که گنج‌دره را مردمی مسکون کرده بودند که به تازگی شهرنشین شده و زندگی آنها با اهلی کردن حیوانات و کاشتن غلات و جمع‌آوری آن می‌گذشته است. در بعضی از لایه‌ها، آثار ساختمانی هنوز تقریباً سالم به‌جای مانده و این امتیازی است که گنج‌دره نسبت به قدیمی‌ترین مکان‌های تاریخی واقع در نقاط دیگر زاگرس که در مرحله پارینه سنگی به‌سر می‌بردند مانند: کریم‌شهیر، زی‌شمی و آسیاب دارد.
در سال ۱۹۶۷ م. در طبقه دوم در این مکان آثاری به‌دست آمد که در نتیجه آتش‌سوزی شدیدی که در آن لایه اتفاق افتاده بود. خوب حفظ شده بودند. در این طبقه به ظروف سفالینی برخورد شده که بسیار درشت و ضخیم بوده‌اند و با آتش به‌طور غیرمنظم پخته شده بودند.
این ظرف‌ها متعلق به زمانی بوده که هنوز چرخ کوزه‌گری اختراع نشده بود و از کوره‌های منظم نیز استفاده نمی‌شد. بنابراین سفال را می‌توان به‌عنوان نخستین تجربیات انسان برای ساختن ظروف گلی پخته به حساب آورد.
کاوش‌های سال ۱۹۶۹ م. نیز نشان داد که مردمان گنج دره در هزاره ۹ ق.م. نخستین مردمانی بودند که کشت غلات و جمع‌آوری آن را مورد آزمایش قرار داده بودند. دکتر دکستر برکینز، استاد دانشگاه کلمبیا، پس از آزمایش روی آثار حیوانی این مکان، تشخیص داد که بز در این زمان در گنج‌دره اهلی شده بود.
تپه‌های باستانی صحنه
در مسیر جاده همدان - کرمانشاه در شرق صحنه قرار دارد. بر سطح آن سفال شکسته منقوش فراوان است که با سفال‌تپه گیان نهاوند یکی است.
تپه نادری
تپه باستانی نادری در حدود ۲ کیلومتری شرق بیستون در جهت غربی نادرآباد واقع است. طول آن ۱۲۰۰ متر و پهنایش ۳۰۰ متر است. جاده همدان - کرمانشاه تپه را به دو قسمت تقسیم کرده است. آثار به‌دست آمده از قسمت کوچکتر تپه تا اندازه‌ای همزمانی آن را با تپه گیان نهاوند نشان می‌دهد. تکه سفال‌های نخودی با نقوش سیاه‌رنگ و سفالینه‌های ساده از مشخصات این تپه است. تپه نادری به دوره پیش از تاریخ تعلق دارد.
تپه‌های باستانی کنگاور
در جبهه شمالی کنگاور در مرزی که تقریباً بافت ساختمانی شهر به پایان می‌رسد. ردیفی از تپه‌ها و پشته‌های بلند و کوتاه دیده می‌شود. این اطلال مشرف به اراضی مزروعی پراکنده است. مهمترین این پشته‌ها، سه تپه نسبتاً بزرگ و یک تپه کوچک است که در محل به‌نام تپه قلعه برج، تپه منبع آب و تپه جهودا شهرت دارد.
تپه برج
تپه برج با تپه قلعه برج، تپه‌ای است گسترده که به مرور زمان روی آن برای خرمن جا صاف و مسطح شده و اکنون نیز برای جای خرمن از آن استفاده می‌شود. در زاویه شمال‌شرقی این ناحیه، تپه مخروطی‌شل دیگری به همین نام وجود دارد. با بلندی حدود ۸ متر، این تپه‌ها با تپه برج و بقایای خرابه قلعه‌ای در زاویه جنوب‌غربی، سه جهت یک قلعه بزگر آجری، خشتی را تشکیل می‌داده که بیشتر مصالح ساختمانی آن، در بناهای تازه‌ساز کنگاور به‌کار رفته است.
تپه برج ۸-۱۰ متر بلندی دارد و پشته مخروطی‌شکل پوشیده از خاک یکدست و نرمی می‌باشد که درست برخلاف تپه‌های دیگر است. پوشش خاک و سنگریزه با خاک و شنی که سطح این پشته را پوشانده، در قسمت‌هائی خیلی کم و در قسمت‌هائی نزدیک به ۸۰ - ۱۰۰ سانتی‌متر است. در این پشته سه گود آزمایشی انجام شد.
در سومین گود که به طول ۶ متر و عرض ۴ متر احداث گردید، دنباله شالوده سنگی که در اولین گود دیده شده بود، به‌دست آمده است. این شالوده که از سنگ‌های لاشه و تخته‌سنگ با ملاط گچ و گل ساخته و یک‌پارچه شده بودند، نه تنها در امتداد ۴ متری پهنای گودال ادامه داشت، بلکه در فاصله ۳ متری شرق آن، در گودالی که اهالی برای برداشتن خاک کنده بودند، نیز ادامه می‌یافت.
این شالوده سنگی تنها از یک ردیف سنگ لاشه و تخته‌سنگ به درازای ۲۰ سانتی‌متر ساخته شده بود که بر روی لایه‌های صخره‌ای دامنه تپه قرار داشته است. به احتمال زیاد شالوده دیوار خشت و آجری قلعه‌ای بوده که برج‌هائی در زوایای آن یا در حد فواصل آنها برپا بوده است.
این پشته‌ها در روی پوششی از تکه سفال‌های ریز و درشت قرار گرفته است. نوع سفال لعابدار سبزرنگ یک رویه یا دو رویه اشکانی و سفال لعابدار آبی کمرنگ ساسانی با نقش دال بر یا ساده در بین تکه‌سفال‌ها دیده می‌شود. شباهت بعضی از انواع این خرده‌سفال‌ها با آنچه که در قبول جبهه شرقی معبد آناهیتای کنگاور به‌دست آمده بسیار نزدیک است.
تپه منبع آب
تپه منبع آب در زاویه شمال‌غربی کنگاور قرار گرفته است. منبع آب آشامیدنی اهالی محل بر روی آن قرار دارد. از این‌رو به نام تپه منبع آب معروف است. در سه گودال آزماییشی که در سه جبهه این تپه زده شده است، به تعدادی گور مستطیل‌شکل برخورد شده که در لایه‌های رسوبی به عمق ۵۰-۸۰ سانتی‌متر کنده شده بودند و بر روی آنها پوششی از تخته‌سنگ نهاده شده بوده است.
در هنگام برداشتن خاک‌های دستی، یک عطردان شیشه‌ای مکعب مستطیل‌شکل ظریف، از شیشه صدفی تیره‌رنگ خوش‌ساخت به بلندی ۶ سانتی‌متر پیدا شده است.
تپه جهودا
تپه جهودا میان تپه برج و تپه منبع آب قرار دارد. علاوه بر آن یک تپه کوچک نیز در اینجا وجود دارد. ضمن کاوشهائی مقدماتی این اطلال، به آثار و بقایای گورهای خانوادگی برخورد شده است. پس از دستیابی به گورها، یک متر از هر سمت گسترش یافته و از روی خاک‌های سطحی، خرده‌سفال‌های لعابدار و ساده بسیار به‌دست آمده است.
پس از ۸۰ سانتی‌متر خاکبرداری، به نخستین گور برخورده‌اند که با توجه به سنگ‌های لاشه دور این گور، احتمالاً پوششی از سنگ‌های لاش روی آن را می‌پوشانده است. اسکلت همانند گورهای جبهه شرقی معبد آناهیتا در داخل صخره قرار داشته است. حالت و وضعیت کلی اسکلت درهم ریخته بوده است. خشت خامی به ابعاد ۱۰×۳۲×۴۸ سانتی‌متر در این گور به‌دست آمده که این ور را از گور مجاور آن جدا می‌ساخته است.
در داخل حفره گور، قطعاتی از یک ظرف لعابدار سبزرنگ نیز به‌دست آمده که تکه‌هائی از این ظرف قبلاً روی خاک‌های سطحی پیدا شده بود. در زیر سر اسکلت یک سکه کوچک به قطر ۱۳ میلی‌متر وجود داشته، هر چند نقش سکه مشخص نشده، ولی شباهت آن به سکه‌های حکومت الیمائی آنچنان است که می‌توان آن را به این دوره منتسب دانست. به هر حال ضمن ادامه کاوش بر روی این تپه، چندین گور و اسکت انسان به‌دست آمده است.
با توجه به گمانه‌زنی در آخرین تپه، تپه جهودها، باید گفت که گورهای خانوادگی از سنت‌های نخستین و اولیه اقوام اشکانی است و می‌توان احتمال داد این گورهای خانوادگی وابسته به اقوامی بوده که در آغاز حکومت اشکانیان می‌زیسته‌اند. ظاهراً این گورها و استخوان‌ها از آن مردمی است که بهره‌مند و وابسته به تمدن الیمائی بوده‌اند، زیرا اقوام الیمائی پیش از به تخت نشستن آنتیوکوس چهارم (۱۷۶-۱۶۳ ق.م) مستقل شده و سکه ضرب می‌کرده‌اند.
بنابراین تاریخ ضرب سکه مکشوفه در تپه جهودها و همچنین تاریخ این گورها جلوتر از جلوس آنتیوکوس چهارم است.
تپه شل‌مران
در ۲ کیلومتری غرب کنگاور، ۲ تپه سنگی به فاصله ۵۰۰ متر از یکدیگر قرار دارد. تپه اول شل مران کنگاور و تپه دوم را شل مران نهوذوله می‌گویند. تپه شل‌مران نهوذوله از تخته‌سنگ‌های آهکی سخت و عظیم به‌وجود آمده است. زمانی‌که بنای کنگاور را احداث می‌کرده‌اند از تخته‌سنگ‌های این تپه استفاده شده است.
تن ستون‌ها، سر ستون‌ها، پای ستون‌ها و بالاخره سنگ‌های دیگری را که مورد احتیاج بنای بزرگ معبد کنگاور بوده، ابتدا با تراش مقدماتی از تخته‌سنگ‌های این محل جدا می‌کرده و از بالای تپه به پائین رها می‌نموده‌اند. پس از حمل سنگ‌های نیمه‌تراش‌خورده به محل بنای معبد ناهید، تراش‌سنگ‌ها را در پای کار کامل کرده سپس به‌کار می‌برده‌اند.
در دامنه این تپه رو به جنوب، بیش از صد قطعه تن ستون، سر ستون، پای ستون و سنگ‌های مکعب مستطیل نیمه‌تراش دیده می‌شود.
تپه گوری
تپه گوری یا تپه گبری در غرب روستای شش یکان واقع است. بر سطح تپه و زمین‌های پیرامون آن تکه‌سفال‌های زیادی دیده شد. از بنائی که روزی برپا بوده، اثری برجای نمانده است.