خانهٔ بروجردى‌ها
خانهٔ بروجردى‌ها در شهر کاشان در نزديکى حمامى با نام بروجردى‌ها در خيابان علوى واقع شده است. اين خانه براساس اطلاعات کتيبه‌هاى موجود در سال‌هاى ۱۲۹۲ تا ۱۳۱۰ ساخته شده است.
خانه توسط حاج سيدجعفر نطنزى که از بروحرد مال‌التجاره وارد کاشان مى‌کرد ساخته شده است. ساختمان از شاهکارهاى معمارى خانه‌هاى مسکونى کاشان و ايران است که از نظر ويژگى‌هاى معمارى از بهترين خانه‌هاى دوران اخير محسوب مى‌شود.
خانهٔ اعلم
در خيابان عبدالرزاق و در کوچه‌اى روبه‌روى تل عاشقان و در قلب بافت قديم اصفهان خانه‌اى قرار گرفته که به لحاظ زيبائى و تزئينات پُرکار و ويژگى‌هاى هنرى و نقاشى روى گچ و نقاشى روى آئينه و صنايع چوبى و حجارى در عداد بناهاى شاخص اصفهان به‌شمار مى‌رود.
اين خانه که سال‌ها از طرف مالکان بلااستفاده رها شده بود، پس از خريدارى مورد مرمت و بازسازى قرار گرفت.
متأسفانه قسمت‌هائى از اين بناى جالب به‌وسيلهٔ افراد سودجو که وجود اين اثر نفيس را مزاحمتى براى اهداف سودجويانهٔ خود مى‌دانستند تخريب شده است. از جمله آتش‌سوزى سردر بسيار زيباى خانه و تخريب طاقى که بر روى گذر شمالى ساخته شده بود و به‌صورت پشت‌بندى محکم و استوار خانه را حفظ مى‌کرد.
آنچه در خانهٔ اعلم جلب توجه مى‌کند، تنوع تزئينات و نقاشى‌ها و گچبرى‌هاى آن است. اتاق پنجدرى خانهٔ اعلم همچون آلبوم نفيسى از آينه‌کاري، نقاشي، گچبرى و منبت‌کارى هنرهاى تزئينى دوران قاجار را رو در روى بيننده قرار مى‌دهد.
طرح‌هاى متعددى که از کاخ‌هاى زيباى اصفهان و مناظر ايرانى و اروپائى تهيه شده به همراه گل و بوته و شيشه‌هاى رنگى مى‌تواند الگوى مناسبى براى هنرهاى تزئينى دوران قاجار باشد. علاوه بر آن تزئينات اين خانه بيانگر توجه مجدد هنرمندان دوران قاجار به هنرهاى دوران صفويه است.
خانهٔ قزوينى‌ها (محل فعلى ميراث فرهنگي)
در محلهٔ شهشهان و در ضلع جنوب شرقى ميدانى که بقعهٔ شهشهان در آن قرار دارد، خانه‌اى قرار دارد گرفته که از بناهاى دوران ناصرالدين‌شاه قاجار است. اين خانه که تا اوايل دههٔ ۱۳۵۰ در مالکيت افراد بوده و به‌صورت خانهٔ مسکونى مورد استفاده قرار مى‌گرفت به نام خانهٔ قزوينى‌ها معروف بود.
ورودى فعلى خاه در انتهاء بن‌بستى به شکل دالان قرار گرفته که ابتدا و انتهاء آن سرپوشيده است. در طول اين دالان طويل ديوار خانهٔ کهکشانى قرار دارد که به‌صورت مشبک آجرى بازسازى شده است. اگرچه قدمت خانهٔ کهکشانى با خانهٔ قزوينى‌هاى يکى است، اما معمارى اين خانه و تزئينات آن به ظرافت خانهٔ قزوينى‌ها نمى‌رسد. خانهٔ کهکشانى داراى دو ورودى است که يکى در ميدان شهشهان و ديگرى در انتهاء راهروى ورودى خانهٔ قزوينى‌ها قرار گرفته است.
از مقابل همين ورودى به خانهٔ قزوينى‌ها وارد و از طريق راهروى دهليز مانند به زيرزمين و حياط مرتبط مى‌شويم. زيرزمين اين خانه در سه جانب شمالي، شرقى و غربى حياط اندرونى قرار گرفته است. اين زيرزمين وسعت بسيارى دارد، مخصوصاً در جبههٔ شمالى که محوطهٔ وسيعى به‌صورت يک فضا با سقف تخت وجود دارد.
خانهٔ قزوينى‌ها داراى يک ورودى اصلى است که در کوچهٔ امام جمعه قرار دارد. از اين در که در حال حاضر مورد استفاده قرار نمى‌گيرد و دالانى طويل با فضاهاى مختلف خانه ارتباط برقرار مى‌شود.
پس از عبور از اين دالان طويل در سمت راست به حياط خلوت مى‌رسيم. اين حياط خلوت با راهروئى که داراى ۲ خم است، حياط خلوت را به حياط خانه مربوط مى‌کند. در انتهاء اين راهرو هشتى بسيار زيبا و ساده‌اى خودنمائى مى‌کند که از سمت راست به حياط اندرونى مربوط مى‌شود. قسمت اصلى اين خانه اندرونى است که با حياط بزرگ و ساختمان‌هائى در چهار طرف آن قرار دارند بيشترين فضاى اين مجموعه را اشغال کرده‌اند.
سالن اصلى خانه يا شاه‌نشين داراى پنجرهٔ ارسى و سه در بسيار نفيس است که شيشه‌هاى رنگى و مشبک ريز نقش از عناصر اصلى و زيباى آن محسوب مى‌شوند. طاق اين سالن با مقرنس‌هاى گچبرى شده پوشش داده شده است. در طرفين سالن درهائى است که به اتاق‌هاى بزرگ مجاور راه دارند. اين درها نيز داراى شيشه‌هاى رنگى هستند. اتاق‌هاى سالن به‌صورت طاق و تويزهٔ ساده و فاقد تزئينات هستند.
در غرب خانه يک سالن پنجدرى ارسى است که داراى تزئينات آئينه‌کارى و گچبرى است و طرفين آن با دو ايوان کوچک و دو اتاق سه‌درى فضاى جبههٔ غربى را کامل مى‌کنند. در مقابل جبههٔ غرب و در سمت شرق فضاهاى قرينه با جبههٔ غرب ساخته شده است. تنها اين جبهه در تزئينات اتاق است که فاقد آئينه‌کارى و نقاشى است، اما درب ارسى آن کامل و زيبا است.
در جنوب حياط سه ايوان کوچک براساس اصل قرينه‌سازى ساخته شده است. اين خانه در سال ۱۳۵۳ از طرف دولت وقت خريدارى شد و در اختيار وزارت فرهنگ و هنر آن روز قرار گرفت که از همان زمان تعمير و بازسازى و مرمت آن شروع شد و به‌عنوان محل سازمان ملى حفاظت آثار باستانى مورد استفاده قرار گرفت در حال حاضر اين خانه زيبا و خانهٔ کهکشانى محل ادارهٔ کل ميراث فرهنگى استان است و علاوه بر کاربرى اداري، مورد بازديد گردشگران و علاقه‌مندان و دانشجويان رشته‌هاى ذيربط نيز قرار مى‌گيرد.
خانهٔ قدسى
در نزديکى درب امام اصفهان خانه‌اى زيبا و جالب قرار گرفته که اساس آن مربوط به زمان صفويه است و در دوره‌هاى مختلف تغييرات بنيادى و کالبدى در آن داده شده است. اين خانه داراى دو ورودى در سمت شمال است و اتاق‌ها در چهار جبههٔ اطراف حياط به‌صورت دو طبقه ساخته شده‌اند. ازاره‌ها و پلکان ساختمان از سنگ است و تزئينات آن مربوط به دوران صفويه تا قاجار است جبههٔ شمالى بنا داراى تزئينات حکاکى و نقوش لچک و ترنج گچى است که از ظرافت خاصى برخوردار است.
اين ساختمان در سال ۱۲۷۸ هجرى شمسى به محل مدرسهٔ قدسيه اختصاص يافت و سال‌ها اين نهاد آموزشى در آن مستقر بود. در سال ۱۳۵۷ مرحوم استاد منوچهر قدسى شاعر و خطاط و هنرمند معروف اصفهان اين خانه را جهت تبديل به مرکز اصفهان‌شناسى در اختيار وزارت فرهنگ و هنر وقت قرار داد. از سال ۱۳۷۲ نيز از طرف سازمان مسکن و شهرسازى و ميراث فرهنگى عمليات مرمت آن آغاز گشت.
خانهٔ قدسى به‌دليل وجود تزئينات بسيار زيباى لچک و حکاکى و نقوش و همچنين به‌لحاظ دربر داشتن ويژگى‌هاى معمارى دوران صفوى تا قاجار از اهميت بسيارى برخوردار است و مى‌تواند به‌عنوان يکى از جاذبه‌هاى بسيار مهم جهانگردى اصفهان مورد بازديد گردشگران قرار گيرد.
خانهٔ سرتيپى
در خيابان ملک اصفهان خانهٔ قديمى سرتيپى قرار گرفته است. مجموعه فضاهاى اين خانه در سه جبهه قرار گرفته‌اند که دو جبههٔ شمالى و جنوبى از جبههٔ سوم مرتفع‌تر هستند. مهمترين قسمت خانهٔ تالار جبههٔ شمالى است. که با شکل نيم صليبى خود با دو اتاق سه‌درى طرفين ارتباط دارد.
ديوارهاى اين تالار داراى تزئينات فراوان نقاشى روى گچ هستند. علاوه بر آن دو رديف قطاربندى نيز در اين در و ديوارها وجود دارد. سقف تالار حاوى نقاشى‌هاى پُرکارى است که از نقاشى‌هاى اروپائى تأثير گرفته‌اند.
جبههٔ جنوبى شامل سه اتاق سه‌درى و دو فضاى کفش‌کن در بين آنها است. در جبههٔ غربى دو اتاق وجود دارد که با درى کوچک به حياط باز مى‌شود. دالانى که از طريق آن به حيات خانه وارد مى‌شوند در ميانهٔ اين جبهه قرار گرفته است. در گوشهٔ جنوب شرقى نيز ورودى ديگرى به چشم مى‌خورد. نماهاى خانه سرتيپى پوشيده از اندود سادهٔ گچ است و فقط در نماى سه‌درى‌هاى جبههٔ شمالى تزئينات گچبرى به چشم مى‌خورد.
ازارهٔ جبههٔ شمالى و شرقى اين خانه داراى نقوش حجارى هستند. خانهٔ سرتيپى اصفهان نمونهٔ ديگرى از خانه‌هاى قديمى اصفهان است که به‌دليل وجود ويژگى‌هاى هنرى و معمارى مورد مرمت و بازسازى قرار گرفته است. اين خانه مى‌تواند براى گردشگران ايرانى و خارجى جالب توجه باشد.