پل خواجو
اين پل را که پل شاهى و بابارکن‌الدين و شيراز و حسن‌آباد هم ناميده‌اند از بناهاى شاه‌عباس دوم صفوى است که در سال ۱۰۶۰ هجرى بنا شده است.
طول پل ۱۳۳ متر و عرض آن ۱۲ متر است همان‌طور که گفته شد اين پل را به اسامى ديگرى نيز ناميده‌اند. وجه تسميهٔ آن به بابارکن‌الدين اين است که بر سر راه تکيهٔ بابارکن‌الدين عارف مشهور واقع شده بود، حسن‌آباد مى‌ناميدند به اين علت که شالودهٔ آن در عصر حسن‌بيک ترکمان ريخته شد، شيراز گفته‌اند به خاطر آنکه مسافران شيراز در آن زمان از روى اين پل عبور مى‌کرده‌اند و بالاخره به اين سبب به پل خواجو نامبردار شده بود که در محلهٔ خواجو قرار داشت.
پل خواجو به‌دليل معمارى و تزئينات کاشى‌کارى بر ساير پل‌هاى زاينده‌رود برترى دارد (تاريخى هنر و معماري. اسلامى ايران ص ۱۲۴).
پل خواجو که در عصر صفويه يکى از زيباترين پل‌هاى جهان به‌شمار مى‌رفت در اصل به منزلهٔ سد و بند بود. به اين معنا که با ستن دهانه‌هاى پل در ضلع غربى درياچه‌اى به‌وجود مى‌آمد (شيوه‌هاى معمارى ايران. ص ۳۴۲).
در وسط هر يک از دو ضلع شرقى پل ساختمانى بنا شده که شامل چند اتاق مزين به نقاشى است. اين ساختمان که بيگلربيگي ناميده مى‌شود در آن عصر اختصاص به بزرگان و امرائى داشت که به هنگام ايجاد درياچهٔ مصنوعى مسابقات شنا و قايقرانى را تماشا مى‌کرده‌اند.
شعراى اصفهان دربارهٔ پل خواجو اشعار زيبائى سروده و در طى اين سروده‌ها زيبائى‌هاى آن را توصيف کرده‌اند. از جملهٔ اين شعرا صائب تبريزى است که با قصيده‌اى بلند بالا يکى از روزهاى جشن و چراغانى را ذکر مى‌کند که در کنار پل خواجو برگزار شده است.
به نوشتهٔ محققين و مورخين که دربارهٔ سلسلهٔ صفويه بررسى کرده‌اند: هدف شاه‌عباس دوم از احداث پل خواجو ارتباط دو قسمت محله خواجو و دروازهٔ حسن‌آباد با تخت فولاد و راه شيراز بود. به‌طور کلى وجود تزئينات کاشيکارى فراوان و پشت بغل‌هاى چشمه‌هاى پائين و غرفه‌هاى بالا و نماى غرفه‌هاى طرفين با کاشى‌هاى الوان - گنجينهٔ آثار تاريخى اصفهان. ص ۵۸۳ - پل خواجو را در شمار آثار بسيار ممتاز اصفهان قرار مى‌دهد به‌طورى‌که کليهٔ سياحان و جهانگردانى که در دوره‌هاى مختلف به اصفهان آمده‌اند زيبائى‌هاى پل خواجو را وصف کرده و آن را در زمرهٔ شاهکارهاى مسلّم معمارى ايراني، اسلامى به‌شمار آورده‌اند.
سد قتلغ‌شاه
سد قتلغ‌شاه در ۳۶ کيلومترى شهرضا واقع شده که بناى آن به دوران آل‌مظفر مى‌رسد و با سنگ و ساروج ساخته شده است.
پل صفوى
پل صفوى در شهرستان فلاورجان بر روى رودخانهٔ زاينده‌رود واقع شده که از آثار دورهٔ صفويه است و هنوز هم محل رفت و آمد مردم و وسايل نقليه است.
سد يا بند قمصر
در شهرستان کاشان بر روى سيل‌ريز قمصر سد قمصر که از سنگ و ساروج ساخته شده و از بناهاى سلطان جلال‌الدين ملکشاه سلجوقى است، بنا شده است. طول ديوارهٔ سد در عمق دره ۴۰ متر و در سطح بالائي۷۰ متر است.
پل شهرستان
قديمى‌ترين پل زاينده‌رود، پل شهرستان است که در ۴ کيلومترى شرق اصفهان قرار گرفته و در حال حاضر در محدودۀ شهر است. اين پل در قديم جسر حسين و پلى‌جي ناميده مى‌شد. مافروخى اصفهانى در کتاب محاسن اصفهان که به زبان عربى است از اين پل به نام جسر حسين ياد کرده است و عماراتى را که نزديک آن هستند به نام قصر مغيره و قصر يحيى نام مى‌برد.
به‌نظر متخصصين و نويسندگان اين پل در زمان ساسانيان ايجاد گرديده و در زمان ديلميان و سلجوقيان تعمير و مرمت شده است. البته کتيبه يا نشانه‌اى که مؤيد اين مطلب باشد در پل موجود نيست اما سبک معمارى و مشابهت آن با پل‌هاى دورهٔ ساسانى که در بعض نقاط پابرجا است موجب ابراز اين عقيده شده است (هنر و مردم. شمارهٔ ۱۲۴ ص ۴۵).
علت آنکه اين پل شهرستان ناميده مى‌شود اين است که در روستائى به همين نام در شرق اصفهان واقع شده است. در نزديکى پل بقعهٔ الراشد بالله خليفهٔ عباسى قرار دارد که در سال ۵۳۳ هجرى قمرى در اصفهان به‌دست يکى از فدائيان اسماعيلى کشته شد.
اکثر سياحان و جهانگردان دربارهٔ پل شهرستان به تفصيل مطلب نوشته و آن را توصيف کرده‌اند. فردريچاردز از اين پل به‌عنوان يک پل جنگى و نظامى ياد کرده و آن را تنها نمونه‌اى از پل‌هاى جنگى قديم مى‌نويسد (سفرنامهٔ فردريچاردز ص ۶۶ و ۶۷).
در سال‌هاى اخير پل شهرستان نيز مانند ساير پل‌هائى که بر روى زاينده‌رود احداث شده مورد مرمت قرار گرفته است. پل شهرستان از اين نظر که قديم‌ترين پل موجود در اصفهان است و از آثارى است که بناى آن به قبل از اسلام مى‌رسد حائز اهميت بوده و به همين دليل نيز مشهور است.
سى و سه پل يا پل الله‌ورديخان
يکى از پل‌هاى زيبا و جالبى که در دوران صفويه بر روى زاينده‌رود احداث شد سى و سه پل است اين پل در گذشته پل جلفا ناميده مى‌شد (زيرا از اين طريق به جلفا که تازه احداث شده بود) مى‌رسيدند. به الله‌ورديخان نيز معروف است زيرا سردار مشهور شاه‌عباس اول که به ساختن اين پل مأمور گرديد به اين نام ناميده مى‌شود.
انى پل که چهارباغ عباسى را به چهارباغ بالا متصل مى‌کند قبلاً ۴۰ چشمه داشته اما امروز بيش از سى و سه چشمهٔ آن باقى‌نمانده است و بقيهٔ آنها مسدود شده‌اند.
پل ۲۹۵ متر طول و ۷۵/۱۳ متر عرض دارد و در زمرهٔ اولين آثارى است که شاه‌عباس اول دستور ساختن آن را داده است (آثار ايران. ص ۱۷۶ به نقل از پاسکال کست).
در طرفين پل معبر باريک سقفى است که در سراسر طول پل ديده مى‌شود. سى و سه پل داراى يک پياده‌رو براى گردش در بالا و يک پياده‌رو پائين است. پياده‌رو پائين گذرگاه مسقفى است که ميان پايه‌هاى مرکزى پل و به فاصلهٔ کمى از بستر رودخانه ايجاد شده است.
از گفتنى‌ها دربارهٔ سى و سه پل اينکه در دوران صفويه جشن آب‌ريزان يا آبريزکان در کنار زاينده‌ورد و در نزديکى اين پل برگزار مى‌شده است.
در اين جشن که در سيزده تيرماه هر سال برگزار مى‌شد مردم با پاشيدن آب و گلاب به روى يکديگر در اين مراسم شرکت مى‌کردند.
- مصالحى که در ساخت سى و سه پل به‌کار رفته
آجر در قسمت فوقانى و سنگ در طبقهٔ تحتانى پل است. پل الله‌ورديخان که در سال ۱۰۱۱ هجرى بنا شده است از آثار مشور اصفهان است که اکثر سياحان و جهانگردان به توصيف آن پرداخته‌اند. يکى از خارجيانى که سى و سه پل را در اواخر حکومت قاجارها ديده است دربارهٔ آن مى‌نويسد:
اين بناى زيبا که با وجود مرور زمان باز بزرگى و مشخصات آن سالم مانده است ارزش آن را دارد که براى ديدنش به اصفهان رفت. هرچند احتمالاً از کسى هم انتظار نمى‌رود که براى ديدن شايد باشکوه‌ترين پل جهان چنين کارى بکند (ايران و قضيه ايران. ص ۵۲).