پارک ملى گلستان
پارک ملى گلستان موزهٔ زنده‌اى است که مجموعهٔ فنى و متنوّعى از جوامع گياهى و جانورى را در خود جاى داده است. و به عقيدهٔ برخى از محققين، ويژگى‌هاى اين پارک در زمينهٔ داشتن مناطق زيست متنوع جنگلى و استپي، متشکل از کليهٔ گياهان و حيوانات وحشى منحصر به فرد است که تا حدى دست‌نخورده در يک محدودهٔ نه چندان وسيع قرار گرفته است. به‌طورى‌که به‌دليل دارا بودن شرايط مطلوب، از سوى سازمان‌هاى بين‌المللى به‌عنوان ذخيره‌گاه زيست کره به ثبت رسيده و مورد توجه خاص محقّقين و دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان به طبيعت است. به‌علاوه، به‌دليل موقعيت خاص جغرافيائي، شرايط اقليمي، چشم‌اندازها و مناظر طبيعى متنوّع، جاذبهٔ توريستى و تفرّجگاهى فوق‌العاده داشته و همه ساله مورد بازديد و استفادهٔ تعداد زيادى از مردم شهرها و روستاهاى استان‌هاى هم‌جوار و مسافرين و بازديدکنندگان از نقاط دوردست کشور و حتى خارج از کشور قرار مى‌گيرد.
به‌طور کلى پارک‌هاى ملى اهداف چندگانه‌اى را تعقيب مى‌نمايند که بدين قرار هستند:
- نگهدارى و حفاظت وسعت و تنوّع ژنتيکى و دست‌نخوردگى جوامع زيستى گياهان و جانوران در اکوسيستم‌هاى طبيعى و ياد در مناطقى که کمتر مورد تعرض قرار گرفته‌اند، به‌عنوان ميراث‌هاى طبيعي.
- مطالعهٔ مسائل زيست‌محيطى و بررسى‌هاى اکولوژيکى به‌عنوان الگوئى جهت مقايسهٔ تطبيقى با مناطقى که مورد تخريب واقع شده و قسمتى از اجزاء تشکيل‌دهندهٔ آن از بين رفته‌اند، جهت تهيه و تدوين اصول مديريت منابع طبيعى براى پايدارى فرآيندهاى اکولوژيکى و سيستم‌هاى تأمين حيات.
- فراهم نمودن تسهيلاتى جهت آموزش و تربيت افراد براى مطالعهٔ نمونهٔ کار اکوسيستم‌ها که کمتر دست‌نخورده تغييرات و دگرگونى قرار گرفته‌اند.
- بهره‌بردارى‌هاى چندجانبهٔ آموزشي، علمي، پژوهشي، فرهنگى و تفرّجى با کمترين اختلال در نظام طبيعى زيستگاه‌ها و اکوسيستم‌هاى طبيعى و استفاده از اين بهره‌ورى‌ها جهت پيدا کردن مطلوب‌ترين روش علمى و عملى در ادارهٔ منابع طبيعي.
پارک ملى گلستان در فاصلهٔ ۴۵ کيلومترى شرق مينودشت و ۱۵۰ کيلومترى شرق گرگان در استان گلستان واقع شده است. سيماى کلى اين پارک کوهستانى بوده و در فاصلهٔ ۳۴ً،َ۱۶،۫۳۷ تا ً۰۰،َ۳۱،۫۳۷ عرض شمالى و ً۰۰،َ۴۳،۫۵۵ تا ً۴۵،َ۱۷،۫۶۶ طول شرقى قرار گرفته و مساحت آن ۹۱،۸۹۵ هکتار مى‌باشد. اين پارک در محدودهٔ استان‌هاى گلستان، خراسان و سمنان واقع شده و مديريت آن به عهدهٔ ادارهٔ کل حفاظت محيط‌زيست استان گلستان مى‌باشد.
اين پارک در ۱۹ مرداد سال ۱۳۳۶ به نام منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ آلمه وايشکى تحت حفاظت کانون شکار ايران قرار گرفت، سپس در ۲۳ بهمن سال ۱۳۴۰ بدون تغيير وسعت به نام منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ آلمه ناميده شد و در ۶ شهريور ماه سال ۱۳۴۲ تبديل به پارک ملى و سپس، يک سال بعد يعنى ۱۳۴۳، منطقهٔ مذکور به پارک‌وحش تغيير عنوان يافت. با تغيير نام سازمان شکار بانى و نظارت بر صيد به سازمان حفاظت محيط‌زيست، در شهريور سال ۱۳۵۰ اين پارک به نام پارک ملى محمدرضاشاه تغيير نام داد و منطقه‌اى در شرق آن تحت عنوان منطقهٔ حفاظت شدهٔ قرخود با مساحت ۳۴،۰۰۰ هکتار به آن الحاق گرديده و منطقه موصوف تحت عنوان پارک ملى محمدرضاشاه آگهى گرديد، بعد از پيروزى انقلاب اسلامى منطقهٔ الحاقى قرخود از آن منفک و به‌طور جداگانه منطقهٔ حفاظت شدهٔ قرخود را به خود اختصاص داد.
پارک ملى گلستان از نظر آب و هوائى تحت تأثير رطوبت درياى خزر بوده و جريانات ناشى از بادهاى غربى همواره رطوبت زيادى را به اين منطقه مى‌آورد. دامنهٔ نوسانات بارندگى در پارک تغييراتى از ۱۵۰ ميلى‌متر تا ۸۰۰ ميلى‌متر را نشان مى‌دهد. ميزان بارندگى از غرب به شرق کاسته مى‌شود. به‌طور متوسط بارش برف ۱۷% از نزولات پارک را تشکيل مى‌دهد. دماى متوسط سالانه بين ۵/۱۱ و ۵/۱۷ درجهٔ سانتى‌گراد متغير است. دماى حداقل مطلق ۲۵- درجه و دماى حداکثر مطلق ۳۵+ درجه گزارش شده است.
منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما
منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما که از نام دهکده ييلاقى آن اقتباس شده بخش مهم آن در حوزه شهرستان کردکوى واقع شده است و در سال ۱۳۵۲ برابر مصوبه شوراى عالى حفاظت محيط‌زيست ـ با وسعتى معادل ۳۰،۶۵۰ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است. مناطق کوهستانى جهان‌نما و از جمله دهکده جهان‌نما از ديرباز محلّ گذران اوقات فراغت مردم گرگان، کردکوى و روستاهاى اطراف بوده و به سبب جاذبه‌هاى خاصّ توريستى و حفظ حيات‌وحش و زيستگاه‌ها و رويشگاههاى ارزشمند آن حفاظت‌شده اعلام گرديد. منطقه مذکور در مناطق مرتفع جنوب شهرستان گرگان و جنوب‌شرقى شهرستان کردکوي، در سلسله جبال البرز قرار گرفته است. موقعيّت جغرافيائى آن بين ۳۵ و °۶۵ تا ۴۲ و °۳۶ عرض جغرافيائى و ۸ و °۵۴ تا ۳۶ و °۵۹ طول جغرافياى و حدّاقل ارتفاع اين منطقه حدود ۶۰۰ متر و حدّاکثر آن ۳۰۸۶ متر از سطح دريا مى‌باشد.
منطقهٔ شکار ممنوع عزيزآباد
منطقه شکار ممنوع عزيزآباد در ۲۴ کيلومترى شرق کلاله و در فاصله ۳۸، ۵۵، °۴۹ و ۵۵ طول شرقى ۳۱، ۳۷، °۴۱ و ۳۷ عرض شمالى واقع گرديده است. ارتفاع بلندترين قسمت منطقه از سطح دريا ۹۰۰ متر و مساحت آن حدود ۱۸،۰۰۰ هکتار مى‌باشد. شرايط آب‌وهوائى اين منطقه متفاوت بوده به‌طورى که در تابستان‌ها گرم و نيمه‌مرطوب و در زمستان‌ها سرد و معتدل مى‌باشد.
ذخيره‌گاه جنگلى افراتخته و پونه‌آرام
- گونه حمايت‌شده سرخدار Taxus baccata:
موقعيت جغرافيائى و اقليمي: جنگل‌هاى پونه‌آرام و افراتخته در ارتفاعات جنوبى على‌آباد کتول و در ۶۰ کيلومترى گرگان واقع شده است. اين جنگل‌ها به‌صورت قطعات پراکنده در طول جغرافيائى ۵۴، ۵۴ تا ۷ و ۵۵ و عرص ۴۶، ۳۶ تا ۵۰ و ۳۶ و با ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۱۸۵۰ متر از سطح دريا قرار دارد. مساحت اين مجموعه ۴۰۰ هکتار بوده که از توده‌هاى سوزنى‌برگ نادر است و به‌صورت خالص در ايران باقى مانده و از نظر مطالعه و حفظ گونه‌هاى کمياب داراى اهمّيّت ويژه‌اى مى‌باشد. اين منطقه به‌طور متوسّط، ساليانه داراى ۶۴۵ ميلى‌متر باران که ۲۲% آن در بهار و ۱۵% آن در تابستان و ۳۱% در پائيز و ۳۲% آن در زمستان پراکنده مى‌باشد. خشک‌ترين ماه‌هاى سال تير و مرداد و مرطوب‌ترين آن بهمن است دماى متوسّط ساليانه بين ۵/۷ تا ۵/۹ درجه متغيّر بوده و متوسّط بيشترين ماه‌هاى گرم سال ۲۳ تا ۲۵ درجه و متوسّط کمترين ماه‌هاى سرد سال ۶ تا ۸ درجه زيرصفر مى‌باشد، براساس کليماگرام آمبرژه، جنگل‌هاى موردنظر داراى آب‌وهواى نيمه‌مرطوب تا مرطوب با زمستان‌هاى خيلى سرد مى‌باشد.
درختان سرخدار، از معدود سوزنى‌برگان بومى ايران و رويشگاههاى آن، از نادر جنگل‌هاى جهان به‌شمار مى‌روند. سرسبزي، زيبائى و شادابى برگ‌هاى آن از طرفي، ديرزيستي، (خيلى زياد) و پايدارى اکولوژيکى آن از طرف ديگر سبب شده است که از زمان‌هاى قديم اين درخت عنوان سمبل ابديّت و قيامت و همچنين درخت مقدس را به خود اختصاص دهد.
جنگل‌هاى باقى‌مانده تنها در بعضى نقاط آسيا، آمريکا و اروپا به‌صورت پراکنده و محدود در مسافت‌هاى محدود مشاهده مى‌شوند. رويشگاههاى سرخدار در جنگل‌هاى شمال ايران به مثابه تاريخ زنده و سر پاى اين سرزمين به‌شمار مى‌روند و بنا به گزارش کارشناسان سازمان ملى (فائو)، مناطق افراتخته و سياه رودبار واقع در جنگل‌هاى على‌آباد کنول استان گلستان به‌عنوان يکى از مرغوب‌ترين رويشگاههاى سرخدار دنيا شناخته شده است.
اين‌گونه از تخريب در امان نبوده به‌طورى که توده‌هاى وسيعى از آن در دنيا از بين رفته است و امروزه کمتر نقاطّى در جهان يافت مى‌شود که به‌صورت توده متراکم و خالص وجود داشته باشد. اگرچه گونه سرخدار در جنگل‌هاى شمال و ارسباران، اغلب به‌صورت پراکنده مشاهده مى‌گردد. ولى در بعضى نقاط جنگل‌هاى شمال مثل افراتخته و پونه آرام، به‌صورت انبوه و توده‌هاى خالص، ديده مى‌شود.
در آخرين تحقيقات به‌عمل آمده از ساقه و برگ درختان جوان سرخدار، مادّه‌اى به نام تاکيتى گرفته مى‌شود که در پيشگيرى و در مان سرطان رحم مورد استفاده قرار مى‌گيرد، امروزه در کشورهاى توسعه‌يافته نهال آن را در نهالستان‌ها تکثير نموده و جهت تهيّه مادّه مذکور در دسترس داروسازان قرار مى‌دهند.