مسجد اکبريه
مسجد اکبريه در محله گابنه در شهر لاهيجان واقع شده و تاريخ ساخت آن مربوط به زمان حکومت فتحعلى شاه قاجار است. ساخت اين مسجد به دليل سعايت بدخواهانِ حاکم وقت لاهيجان به دربار شاهى و اخ ناميدن اين مسجد، نيمه‌کاره رها شد. سنگ نبشتهٔ مرمرى به خط نستعليق که بر ديوار ضلع شرقى مسجد جاى دارد، بانى مسجد را حاج على اکبر لاهيجان ناميده است. مسجد اکبريه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکيل شده است.
مساحت شبستان حدود ۱۶×۲۵ متر و داراى چهار فيلپاى بزرگ ميانى است که گنبدهاى پوشاننده سقف بر روى آنها استوار شده‌اند. ازارهٔ ديوارها و فيلپاهاى شبستان داراى کاش‌کارى معرق هفت رنگ عصر قاجار است. ارتفاع ازاره از کف حدود ۹۰ سانتيمتر و بقيه ديوار گچ‌کارى ساده است. در حاشيه و متن محراب نيز کاشى‌کارى همراه با خطوط نسخ و مزيّن به آيات قرآنى ديده مى‌شود.
ارتفاع گنبدهاى شبستان حدود يازده متر و گنبدهاى جانبى کاسه برگشته ۳۰/۹ متر است. نورگيرى داخل ساختمان به وسيله پنجره‌هاى بزرگ سراسرى شرق شبستان تأمين مى‌گردد.
وضوخانه مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه داراى هشت ستون ميانى است. از وضوخانه طبقه همکف، سه در بزرگ چوبى به شبستان باز مى‌شود. هر دو وضوخانه داراى پوشش گنبدى هستند.
ارتفاع تک مناره يا گل‌دسته زيباى مسجد از سطح زمين ۱۸ متر است. اين گل‌دسته در گوشه شمال شرقى ساختمان مسجد واقع شده و داراى سقفى هرمى شکل با پوشش بيرونى از کاشى به رنگ آبى آسماني، زرد، سياه و سفيد است. اين مسجد احتمالاً به عنوان مدرسه علوم دينى نيز مورد استفاده بود.
مسجد صفى
اين مسجد که به نام‌هاى ديگرى چون مسجد سفيد يا مسجد شهيديه نيز ناميده شده، محلى است که شاه اسماعيل به هنگام فرار به گيلان در زمان کودکى مدتى در جوار آن اقامت داشت. شاه عباس صفوي پس از کشتن صفى ميرزا، از کردهٔ خود پشيمان شد و دستور داد تا در محل مرگ فرزندش، يعنى همين محل، مسجدى بنا کنند. به همين دليل اين مسجد را شهيديه نيز ناميده‌اند.
مسجد صفى داراى پلانى مربع شکل است و در حوالى بازار شهر رشت قرار دارد. شبستان مسجد داراى سه فيلپاى قطور مرکزي، از شرق به غرب، است. سرستون‌ها به گچ‌برى‌هايى پُرکار به نقش گل و ازاره ستون‌ها با کاشى‌هاى چهارگوش منقوش آراسته شده‌اند. از ديگر جنبه‌هاى زيباى بنا، گچ‌برى‌ها و کاشى‌کارى قسمت محراب است که با آيات قرآنى کريم تزيين شده است. در وسط محراب تاريخ ۱۲۴۴ هـ.ق و بر روى يک کاشي، تاريخ تجديد بناى مسجد در سال ۱۳۴۴ هـ.ق نقش بسته است.
مسجد داراى گل‌دسته‌اى هشت‌گوش منفرد و بامى پوشيده از سفال است.
مسجد گلشن
اين مسجد در محله راه پشته، در غرب رودخانه لنگرود قرار دارد و در دوران قاجاريه ساخته شده است. ازاره ديوارهاى شبستان کاشى آبى رنگ منقوش به نقوش گياهى و هندسى است. در قديمى مسجد با دعاهاى مذهبى تزيين شده است. الحاقات بنا مربوط به عصر پهلوى است.
مسجد انزلى محله
اين مسجد در شمال غربى پل خشتى، نزديک رودخانه لنگرود قرار دارد و در زمان قاجار شکل گرفته است. سيّاحان متعددى در زمان قاجار از اين مسجد نام برده‌اند. در قديمى آن داراى کتيبه‌هايى از آيات و ادعيه است. خطاط اين آيات حسين رمضانعلي و تاريخ کتابت آن ۱۲۶۸ هـ.ق است. ازاره شبستان کاشى‌کارى است و قسمت زنانه در طبقه دوّم قرار دارد.
اسپى مزگت (مسجد سفيد)
مسجد سفيد که در گويش تالشى به اسپى مزگت مشهور است، در کنار رودخانه ديناچال در ميان جنگل‌هاى انبوه و در بين راه مواصلاتى انزلى به هشتپر (تالش) جاى گرفته است. بعضى آن را آق‌مسجد و نيز مسجد عبداللهي مى‌نامند.
با توجه به وجود کتيبه‌اى به خط کوفي، ساخت اين مسجد را به اوايل دوره اسلامى نسبت مى‌دهند.
رويش گياهان و فشار شاخه‌هاى درهم درختان در لابه‌لاى بافت اين بنا، از يک سو آن را به هاله‌اى اسرارآميز فرو برده و از سوى ديگر ساختار بنا را دچار آسيب نموده است.
مصالح به کار رفته در اين بنا آجر، گچ، ساروج ، گِل و سفال است. سفال بام اين منطقه با سفال‌هاى خمره‌اى ديگر نقاط گيلان متفاوت است و حالتى مسطح دارد. سطح بيرونى بنا با گچ اندود شده و وجه تسميه بنا به همين علت است.
با توجه به بقاياى اين ساختمان احتمالاً پلان بنا متشکل از رواق ميانى و دهليزهايى در اطراف بود. عرض اين دهليزها ۳۴۰ سانتيمتر و ارتفاع آنها از کف حدود ۷۰/۵ متر است. پايه‌هاى رواق به صورت هشت‌گوش و در قسمت فوقانى پايه‌ها طاق هلالى شکسته وجود دارد.
ورودى اين بنا با عرض ۱۶۰ سانتيمتر در شمال بنا جاى دارد. ابعاد آجرهاى به کار رفته در بنا ۶×۲۳×۲۳ سانتيمتر و قطر ديوارهاى مسجد در حدود ۱۷۵ سانتيمتر است.
از وجوه تزيينى بنا کتيبه‌اى به خط کوفى برجسته در قسمت درونى دهليز است. اين کتيبه به طول ۶ متر، حاوى آيات گچ‌برى از سوره توبه است و پايين آن نقوش گياهى برجسته به چشم مى‌خورد.
مسجد جامع جورشر
اين مسجد در جورشر لشت‌نشا واقع شده و بانيان آن محمدخان و مير اسماعيل در دوره قاجار بوده‌اند. براساس کتيبهٔ موجود بنا در سال ۱۳۱۸ هـ.ق مرمت شده است.
مسجد جامع جورشر داراى پلان مستطيل شکل و چهار ستون چوبى در داخل شبستان، در دو طبقه است. طبقه اول مخصوص مردان و طبقه بالا مربوط به زنان است. کاشى‌کارى ازاره هفت رنگ با نوشته‌هاى آيات قرآنى به خط ثلث است. سنگ مرمر کنار محراب داراى ۶ بيت شعر به تاريخ ۱۲۰۶ هـ.ق است. اروسى‌هاى قديمى با شيشه‌هاى رنگارنگ و دستک حاشيه طبقه بالا، جالب توجه است.
مسجد جامع، لاهيجان
اين مسجد در ضلع شمال غربى ميدان سردار جنگل (چهار پادشاه) واقع شده و در دوره کياييان بنا گرديده است. بناى اصلى مسجد در طول زمان دچار تغييرات بسيار شده ولى قسمت‌هايى از بقعه مانند ايوان، سردر و مناره از قدمت بنا خبر مى‌دهند. سلطان محمد در عيد قربان ۸۹۳ هجرى در اين مسجد نماز گذارده است. شبستان گنبددار و بزرگ قسمت زنانه در طبقه دوم از عظمت بنا نشان دارد.
ستون‌هاى قطور ميانى در چند سال اخير تغيير شکل يافته‌اند. فرمانى از سلطان حسين صفوي بر سنگ مرمر و با تاريخ ۱۱۰۶ هجرى در ايوان سردر و کنار در ورودى نصب شده است. کاشى‌کارى ايوان در چند سال اخير ايجاد شده است.