موقعيت و وسعت
استان هميشه سبز گيلان از شمال به درياى مازندران، از جنوب به رشته‌کوه‌هاى البرز، از شرق به استان مازندران و از غرب و شمال غربى به استان اردبيل محدود است. گيلان در سمت جنوب با عبور از رشته‌کوه‌هاى البرز با استان زنجان و قزوين ارتباط دارد.
اين استان در ۳۶ درجه و ۳۶ دقيقه تا ۳۸ درجه و ۲۷ دقيقه عرض شمالى و ۴۸ درجه و ۲۵ دقيقه تا ۵۰ درجه و ۳۴ دقيقهٔ طول شرقى از نصف النهار گرينويچ قرار دارد.
گيلان با مساحتى حدود ۱۴۷۱۱ کيلومتر مربع، شمالى‌ترين استان کشور و مرکز آن شهرستان رشت است.
اين استان حدود ۹/۰% از مساحت کل کشور را در بر گرفته و پس از کهکيلويه و بوير احمد کوچک‌ترين استان کشور است.
ناهموارى ها
استان گيلان را از نظر پستى و بلندى مى‌توان به سه ناحيه تقسيم کرد:
- ساحلى.
- کوهپايه‌اى.
- کوهستانى
ساحلى
سواحل درياى مازندران در شمال استان قرار دارد. اين دريا روزگارى با درياى سياه در غرب و درياى آرال در شرق مرتبط بود، امادر دوره‌هاى مختلف زمين‌شناسى و با گسترش خشکى‌ها، بخش قابل توجهى از مساحت اوليه خود را از دست داده است. با اين وجود اين درياچه به علت گستردگى هنوز بزرگترين درياچهٔ جهان محسوب و از آن به عنوان دريا ياد مى‌شود.
طول درياچه مازندران ۱۲۰۴ کيلومتر و عرض آن ۲۰۴ کيلومتر و مساحت آن حدود ۴۳۶،۰۰۰ کيلومتر مربع است. حجم آب اين درياچه را حدود ۷۷،۰۰۰ کيلومتر مکعب تخمين زده‌اند.
عميق‌ترين نقطهٔ اين دريا را که در کرانه‌هاى جنوبى و در قسمت متعلق به کشورمان قرار دارد، حدود ۱۰۰۰ متر برآورد کرده‌اند.
درياى مازندران به دليل ارتباط روزافزون با کشورهاى تازه استقلال يافتهٔ آسياى ميانه از اهميت بازرگانى ويژه‌اى سود مى‌برد. وجود ذخاير عظيم نفت در بسترهاى تحتانى اين دريا اهميت اقتصادى و سوق‌الجيشى آن را دوچندان مى‌سازد. نبايد فراموش کرد که از ديرباز درياى مازندران در تأمين معاش بخش مهمى از ساکنان گيلان نقش به سزايى داشته است.
وجود گونه‌هاى کمياب جانداران دريايى هم به صنعت ماهى‌گيرى اين خطه رونق خاصى بخشيده است.
کوهپايه‌اى
در کل سه رشته کوه استان گيلان را در برگرفته است:
۱. کوه‌هاى تالش؛ اين کوه‌ها به صورت سدى ممتد به طول ۳۰۰ کيلومتر در امتداد شمال غربى البرز کشيده شده‌اند.
کوه‌هاى تالش به موازات ساحل درياى مازندران امتداد دارند و آن را از استان آذربايجان جدا مى‌سازند. از مرتفع‌ترين کوه‌هاى منطقه تالش کوه باقروداغ (بقرداغ) با ارتفاع ۳۱۹۷ متر و عجم‌داغ با ارتفاع ۳۰۰۹ متر و خشچال با ارتفاع ۳۶۰۰ متر قابل ذکر است.
۲. کوه‌هاى طارم و خلخال؛ اين کوه‌ها به وسيله سفيدرود که در دره‌هاى اين مناطق جارى است از رشته‌کوه‌هاى ديلمان جدا مى‌شوند. از قلل مرتفع اين ناحيه مى‌توان به کوه وفى در جنوب امامزاده ابراهيم به ارتفاع ۳۰۵۰ متر و شاه‌معلم در جنوب ماسوله به ارتفاع ۳۰۹۶ متر اشاره نمود.
۳. رشته کوه ديلمان؛ اين کوه از جنوب تا منجيل و از شرق تا مناطق ييلاقى تنکابن و کوه‌هاى سه‌هزار امتداد مى‌يابد. رشته‌کوه ديلمان ارتفاعات ناحيه ديلمان، لاهيجان، عمارلو و اشکورات را به وجود آورده است.
از قلل مهم و مرتفع اين رشته‌کوه مى توان از کوه‌هاى درفک يا دلفک با ارتفاع حدود ۳۵۰۰ متر واقع در شهرستان رودبار، کوه سماموس با ارتفاع ۳۲۵۰ متر و گوانه کل در جنوب اشکورات با ارتفاع ۳۳۵۰ متر و ناقش‌کوه در املش با ارتفاع ۳۰۰۰ متر ياد کرد. ۴۴% از خاک استان را مناطق کوهستانى تشکيل مى دهد.
جلگه‌اى
اين مناطق به دليل ريزش مداوم باران و جريان خروشان رودها و همچنين خاک حاصل‌خيز، از پربرکت‌ترين نقاط کشاورزى کشور محسوب مى‌شوند.
مناطق جلگه‌اى از سه قسمت متمايز تشکيل شده است:
۱. جلگه تالش و آستارا، در قسمت‌هاى جنوب‌غربى درياى مازندران قرار دارد و عرض متوسط آن حدود ۵ کيلومتر و مساحت تقريبى آن ۵۰۰ کيلومتر مربع تخمين زده مى‌شود.
۲. نواحى جلگه‌اى گيلان غربي؛ اين نواحى در جوار تالاب انزلى قرار دارد و اراضى پست و هموار آن پوشيده از شاليزارها و جنگل است.
۳.مناطق جلگه‌اى گيلان شرقي؛ بيشتر جلگه‌هاى شرقى در اطراف دلتا و مصب سپيدرود واقع شده و توسط آن آبيارى مى‌شوند.