جغرافیای انسانی

زبان و خط

زبان ملى اين قوم زبان قزاقي، از گروه زبان‌هاى ترکى مرکزى است. مى‌توان آن را جزء گروه زبان‌هاى قبچاق (گروه فرعى قبچاق-نوکاي) نيز طبقه‌بندى کرد. زبان‌هاى که با زبان قزاقى قرابت دارند يکى زبان نوکاى و ديگرى قراقالپاق است. هرچند که گويش‌هاى زبان قزاقى مورد پژوهش مبسوط قرار نگرفته‌اند، ولى مى‌توان گفت تنوع گويش‌هاى آن اندک است؛ در نتيجه زبان قزاقى را زبان يکپارچه‌اى مى‌دانند. واژگان آن اساساً ترکى است، ولى بسيارى از واژگان آن قرض گرفته شده از زبان‌هاى گوناگون نظير فارسي، عربي، مغولى و روسى نيز هست.

قزاق‌ها به‌دليل نداشتن پشتوانه فرهنگى (فرهنگ آنها ريشه در روش زندگى قبيله‌اى داشت و بيشتر مبتنى بر سنت شفاهى بود تا سنت مکتوب) به‌سرعت پذيراى فرهنگ روس شدند. آبراى آلتين سرين (۸۹-۱۸۴۱) از نويسندگان و انديشمندان بزرگ اين قوم به ابداع الفباى قزاق برپايهٔ خط سريليک روس پرداخت، ولى الفباى او عموميت نيافت و خط عربى تا زمان ايجاد حکومت شوروى سابق همچنان رواج داشت.

گفتنى است که قبل از انقلاب اکتبر، خط همهٔ مسلمانان روسيه خط عربى بود. مسلمانان هر ناحيه نوشته‌هاى خود را به زبان محلى اما به خط عربى مى‌نوشتند. روس‌ها پس از تصرف هر ناحيهٔ مسلمان‌نشين خط آن ناحيه را به لاتين تبديل مى‌کردند. پس از اجراء اين نقشه، آخرين مرحله روسى کردن خط مناطق مسلمان‌نشين روسيه در ۱۹۳۹ به مرحله عمل رسيد؛ بدين معنى که خط تمام جمهورى‌هاى مسلمان‌نشين از جمله قزاقستان از لاتين به روسى تبديل گرديد. علت تغيير اين خط اين بوده است که آخرين رشته همبستگى اين ملت‌ها با اسلام کاملاً گسسته شود.

سير تحول و به‌کارگيرى خط و الفبا در قزاقستان به شرح زير بوده است:

جدول سير تحول و به‌کارگيرى خط و الفبا در قزاقستان

جدول آمار مهاجرين به قزاقستان در سال ۱۹۹۸