جمعيت و ترکيب پراکندگى

طبق آخرين سرشمارى جمعيت جمهورى چک ۱۰،۳۳۳،۴۱۳ نفر (تا سال ۱۹۹۴ (۳۱ دسامبر ۱۹۹۳)) نفر مى‌باشد. تراکم جمعيت در اين کشور ۱۳۱ نفر در کيلومتر مربع است.

بيشترين تراکم جمعيت جمهورى‌چک در منطقه موراوياى شمالى با ۲ ميليون نفر در منطقه‌اى به مساحت ۱۱،۰۰۰ کيلومتر مربع و کمترين تراکم در منطقه بوهيمياى جنوبى با ۷۰۰،۰۰۰ نفر در منطقه‌اى به مساحت ۱۱،۳۴۳ کيلومتر مربع مى‌باشد.

پراکندگى جمعيت در ۷ منطقه جمهورى چک

ترکيب سنى جمعيت

حدود ۲۱ درصد جمعيت جمهورى چک بين سنين (۱۴-۱۰) سال، ۲/۶۱ درصد بين سنين ۱۵-۵۹ سال، ۸/۱۷ درصد را افراد در سنين ۶۰ سال به بالا تشکيل مى‌دهند. تعداد مردان ۵،۰۱۹،۲۹۷ و تعداد زنان ۵،۳۱۴،۴۱۶ نفر است. اميد زندگى در جمهورى چک براى زن‌ها ۱/۷۶ سال و براى مردان ۵/۶۸ سال مى‌باشد. همچنين درصد ازدواج در اين کشور ۷ در هزار و ميزان طلاق ۳ در هزار نفر است. (جزوء جمهورى چک، انتشارات Pardubice با همکارى وزارت امور خارجه، چک ۱۹۹۴، صفحه ۳). رشد جمعيت در اين کشور نيز در حد ۲/۰ درصد برآورد مى‌گردد.

مهاجرت

با بررسى ترکيب و شکل جمعيتى در جمهورى چک مشخص مى‌گردد، مسئله مهاجرت در اين کشور به صورتى‌که در کشورهاى اروپائى غربى وجود دارد، مطرح نيست. هم اکنون حدود ۴/۹۴ درصد از ساکنين کشور را قوم چک تشکيل مى‌دهند. ساير اقوام نيز در مجموع ۶/۵ درصد از جمعيت را شامل مى‌شوند که از اين رقم ۱/۳ درصد نيز اسلواک هستند که از نظر نژادى و تاريخ و فرهنگ شباهت زيادى به چک‌ها داشته و تا چند سال قبل نيز کشور واحدى را تشکيل مى‌دادند. ۲/۵ درصد باقى‌مانده را نيز اقوام لهستاني، رومانيائي، مجارى و آلمانى تشکيل مى‌دهند. از طرفى به‌دليل حاکميت کمونيست‌ها بر اين کشور پس از جنگ جهانى دوم تا سال ۱۹۸۹ جريان مهاجرت که عمدتاً از کشورهاى جهان سوم صورت مى‌گرفت به سمت کشورهاى غربى بود و اين کشور جاذبه‌اى براى اين افراد نداشت. به علاوه دولت کمونيستى نيز اجازه چنين کارى را نمى‌داد و صرفاً افرادى که از کشورهاى سوسياليستى تحت عناوين کار و تحصيل و بر پايه توافقات بين دولت‌هاى آنها قادر به کسب اقامت در اين کشور بودند، وارد مى‌شدند. به همين علت است که هم اکنون اقليت‌هاى قومى موجود در اين کشور را نيز عمدتاً افرادى از شرق اروپا تشکيل مى‌دهند. دانشجويانى که جهت تحصيل به اين کشور مى‌آمدند نيز ملزم به ترک کشور پس از خاتمه بودند و تنها راه اقامت، ازدواج با اتباع چک بود.

پس از شکل‌گيرى کشور مستقل جمهورى چک نيز اگرچه جاذبه‌هاى بيشترى براى مهاجرت پديد آمد، لکن به‌دليل مشکلات اقتصادى کشور، ناشى از اصلاحات اقتصادى تحول چندانى در امر مهاجرت افراد پديد نيامد و از طرفى به‌دليل همسايگى اين کشور با آلمان و تمايل مهاجران کشورهاى جهان سوم به اقامت در آلمان و ساير کشورهاى غربى عمده افرادى که وارد خاک اين کشور مى‌شدند خواستار ورود غيرقانونى به آلمان بوده که اين روند باعث گرديد که دولت در سياست اعطاءِ رواديد به افراد نيز سختگيرى‌هاى بيشترى نمايد. در اين راستا دولت تصميم گرفته است که محدوديت‌هاى بيشترى را براى ورود مهاجرين به کشور در سال ۱۹۹۸ اعمال نمايد. در حال حاضر حدود ۲۰۰ هزار نفر خارجى (داراى تابعيت خارجي) در اين کشور مقيم هستند که عمدتاً نيز از اتباع کشورهاى اروپاى شرقى مى‌باشند و ترکيب آنها بدين شکل است: اتباع اسلواک ۴۰ هزار نفر، اکراينى ۲۸ هزار نفر، لهستانى ۲۳ هزار نفر، ويتنامى ۱۵ هزار، يوگسلاو ۵ هزار نفر، آلمانى ۵ هزار نفر و مابقى از ساير کشورها مى‌باشند. (روزنامه ليدوونوينى چاپ پراگ، ۶ مارس ۱۹۹۷).

سابقه تاريخى تشکيل جمعيت

نخستين نشانه‌هاى تاريخى اسکان جمعيت در مناطقى که هم اکنون جمهورى چک ناميده مى‌شود مربوط به قرن‌هاى پنجم و چهارم قبل از ميلاد است. در اين ايام اقوامى معروف به سلت‌ها (Celt) در اين مکان ساکن بودند، روميان يکى از قدرتمندترين گروه اين قبايل را بوئى (Boii) و سرزمين آنان را بوهيميا مى‌ناميدند.

قدرت سلت‌ها در اروپاى مرکزى دوام چندانى پيدا نکرد و سرزمين چک را قبايل ژرمن به نام‌هاى مارکمانى (Marcomanni) و کوادى (Quadi) اشغال کردند. همچنين در همين زمان‌ها قبايلى از آسيا به نام هونس به رهبرى آتيلا به جنوب و مرکز اروپا حمله کردند و سبب مهاجرت اقوام و مليت‌هاى مختلف را فراهم کردند. قرن‌هاى چهار و پنج ميلادى قبايلى از نژاد اسلاو از قسمت‌هائى از رودخانه‌هاى اودر و دنيپر اقدام به مهاجرت به سرزمين‌هاى کنونى چک و اسلواک نمودند. اين قبايل در واقع ريشه‌هاى نژادى قوم چک مى‌باشند. بنابر برخى روايات کلمه چک از نام رهبر يک قبيله بزرگ اسلاو که افراد خود را به منطقه بوهيميا آورده بود گرفته شده است. بخشى از مردم اسلاو نيز در دو سوى رودخانه موراويا ساکن شدند که موسوم به موراويائى شدند.

کشاورزان مربوط به دوران نوسنگى نيز از حدود ۷۰۰ سال قبل، در سرزمين‌هاى حاصل‌خيز مربوط به تالاب‌هاى موراوا در حاشيه رودخانه‌هاى لابه و اوهر استفاده مى‌کردند.

اقوام سلت در اوايل ظهور مسيحيت توسط قبيله‌هاى آلمانى مورد تهاجم قرار گرفتند و پس از آن موجوديت آنها از بين رفت.

قبايل اسلاو در قرن ۵ ميلادى از سمت شرق به اين منطقه وارد شدند. گروه‌هاى نژادى چک نيز از حدود ۱۵۰۰ سال قبل در اين منطقه و عمدتاً در مناطق پست و پائين مى‌زيستند در حالى‌که مناطق بلند خاکى از سکنه بودند و از قرن ۱۲ ميلادى افراد محلى به اين مناطق کوچ نمودند. همچنين آلمانى‌ها براى اولين بار در قرن سيزدهم در نقاط مرزى اين مناطق اسکان يافتند. اين روند در زمان حاکميت آخرين حکمرانان لوکزامبورگ و پرميسليد (Premyslid) در قرن‌هاى ۱۳ و ۱۴ به اوج رسيد و منجمله اکثر نقاط کوهستانى پر از سکنه گرديده به‌نحوى که در ابتداى قرن هفدهم حدود ۳ ميليون نفر در اين کشور زندگى مى‌کردند لکن جنگ‌هاى سى‌ساله (۱۶۴۸-۱۶۱۸) ميزان جمعيت را در موراوياو سليزيا تا ۳۱ درصد و در بوهيميا تا ۴۴ درصد کاهش داد. در پايان هجدهم جمعيت اين کشور به بيش از ۲ برابر افزايش يافت. پس از الغاءِ قوانين فئودالى حاکم بر کار و همچنين متراکم شدن مزارع و افزايش توليدات و به‌وجود آمدن کارخانه‌هاى صنعتى نه تنها افزايش جمعيت را به‌دنبال داشت بلکه در ابعاد وسيع باعث مهاجرت از روستاها به شهرها نيز گرديد. در بين سال‌هاى ۱۸۶۹ تا ۱۹۱۰ جمعيت اين منطقه از ۶/۷ ميليون نفر به بيش از ۱۰ ميليون نفر افزايش يافت. بروز جنگ و همچنين موج مهاجرت از رشد جمعيت در اين کشور کاست به‌نحوى که جمعيت نسبى چک نيز در حد همان سال‌ها (۳/۱۰ ميليون نفر) باقى مانده است.