تاريخچهٔ فوتبال قبل از قرون وسطى
بازى فوتبال، امروز قدمتى بيش از دو هزار سال دارد. چين، مصر، يونان و روم باستان را از زادگاه فوتبال مى‌دانند. در کتب چينى آمده است که در سال‌هاى قبل از ميلاد مسيح، هوانگ‌تين، امپراتور بزرگ چين، مبتکر بازى فوتبال بوده است. وى تي-سو-چو (يعنى با پا زدن به توپ) را ابداع کرد تا سربازان او باهم مبارزه کنند و به رقابت بپردازند. پس از چندى اين بازى به ميان مردم راه يافت. توپى که در اين بازى مورد استفاده قرار مى‌گرفت هشت‌تکه و از جنس چرم بود. اين چرم را به‌هم مى‌دوختند و درون آن را از پَر، پشم و يا پنبه پُر مى‌کردند. بازى تي-سو-چو در ابتدا قانونى نداشت. اصل و مبناى بازى هل دادن طرف مقابل و هدف آن بردن توپ به سمت جلو بود.
در اواخر قرن ششم ميلادى بازى تى-سو-چو، از چين به ژاپن برده شد و با شکل و مقررات جديدى رواج يافت. ژاپنى‌ها فوتبال خود را کومارى ناميدند و به آن رنگ مذهبى و عبادى دادند. برخلاف تي-سو-چو، کومارى يک بازى بدون خشونت و برخورد و آرام بود. اگر بازيکنى کوچکترين حرکت خشنى از خود نشان مى‌داد و يا به بازيکن ديگر تنه مى‌زد فوراً حکم اخراج او صادر مى‌شد و چنانچه حريف مقابل او را مى‌بخشيد، بازيکن اخراج نمى‌شد و در بازى باقى مى‌ماند.
قبل از شروع بازى کومارى، کاهن بزرگ توپ را به‌دست مى‌گرفت و دعاهاى مخصوص بر آن مى‌خواند. آنگاه توپ به زير پاى بازيکنان انداخته مى‌شد و بازى بدون وقفه ادامه مى‌يافت. بازى کومارى در نيمهٔ قرن دهم ميلادى در سراسر ژاپن رونق بسيار داشت.
فوتبال در يونان باستان به‌نام اسفروناشيا ناميده مى‌شد و افلاطون آن را سودمندترين تمرين نظامى مى‌دانست. رومى‌ها نوعى بازى به‌نام هارپاستوم به معنى من مى‌گيرم را رواج دادند که بسيار خشن و هيجان‌انگيز بود. در سال ۴۳ ميلادي، زمانى که کلاديوس اول امپراتور روم، انگلستان را فتح کرد، سربازان رومى بازى هارپاستوم را در آن کشور رواج دادند و به اين ترتيب بازى با توپ در بين جوانان انگلستان جاى خود را باز کرد و چنان گسترش يافت که انگلستان را به مهد فوتبال جهان تبديل کرد. در بازيِ هارپاستوم از توپ پر از هوا به‌جاى پشم و پَر استفاده مى‌شد.
در اسپارت، نوعى بازى فوتبال متداول گشت که مقررات بسيار خشن در آن حکمفرما بود. مثلاً اگر بازيکنى خطا مى‌کرد او را در انظار عمومى صد ضربهٔ شلاّق مى‌زدند.
تاريخچهٔ فوتبال در قرون وسطى
در قرون وسطى مقررات فوتبال به‌دست فراموشى سپرده شد. تنها يک توپ گرد در ميانهٔ ميدان بود که بايد از سوى بازيکنان به هدف نه چندان مشخص زده مى‌شد. اين بازى در سراسر قرون وسطى با هياهو، خشونت و مشت و لگد در سراسر اروپا رواج داشت و خشونت آن به حدى بود که گاهى آن را بازى ناشايست قلمداد مى‌کردند. از طرف ديگر، نوع و نحوهٔ بازى قرون وسطائى بنا به ويژگى خاص خود بسيار جالب توجه نيز بود و آن اينکه ابتدا مقررات با صداى بلند براى بازيکنان خوانده مى‌شد و جايزهٔ برندگان در همان آغاز مشخص مى‌گرديد. در اين بازى‌ها، زمين بازى نامحدود بود که گاهى از يک شهر تا شهر ديگرى امتداد داشت و در واقع ابتدا و انتهائى نداشت. فواصل دروازه‌ها گاهى دو دهکده و حتى دو شهر را هم دربر مى‌گرفت. در بين راه، رودخانه و شهرهاى بزرگ هم مانع محسوب نمى‌شدند و بازيکنان در ميان رودخانه‌ها و شهرهاى مختلف در صدد ربودن توپ از حريف برمى‌آمدند. زمان بازى نيز نامحدود بود و گاهى ممکن بود اين بازى روزها به طول انجامد و قدر مسلّم تلفات ناشى از اين‌گونه بازى بسيار سنگين و وخيم بود. وجود تعدادى کشته و زخمى در هر بازي، امرى عادى به‌حساب مى‌آمد و مانع ادامهٔ بازى نمى‌گرديد. با اين وصف در مآخذ مربوط به قرون وسطى يا اوايل قرون جديد، نشانى از اينکه بازى فوتبال، طبق مجموعه‌اى واحد از مقررات بازى شده باشد وجود ندارد.
بازى فوتبال به‌طور سنتى با چشم‌هاى مذهبى همراه بود. در هر صورت، اين بازى‌ها را مى‌شد براساس مناسبت‌ها در هر زمان (پائيز، زمستان يا بهار) انجام داد و اغلب به نسبت مردها، زنان هم در آن شرکت داشتند. فرد به‌عنوان عضوى از يک گروه خاص بازى مى‌کرد؛ براى مثال، کفاشان در مقابل بزازان، مردان مجرد در مقابل مردان ازدواج کرده و ... بازى مى‌کردند.
از آنجا که بازى فوتبال در قرون وسطى مشکلات زيادى را در اروپا، به‌خصوص در فرانسه و بريتانياى کبير به‌وجود آورده بود، واکنش برخى حکومت‌هاى وقت را در پى داشت. فقط در بريتانيا در بين سال‌هاى ۱۳۱۴ تا ۱۶۶۰ از سوى مسئولان مرکزى و محلى بيش از ۳۰ مورد دستوراتى براى ممنوع کردن فوتبال صادر شده بود.
در يکى از اعلاميه‌ها آمده است که بازى غيرانسانى و غيرشرافتمندانه با توپ اکيداً ممنوع مى‌باشد و متخلفان از دستور تحت پيگرد قانونى قرار خواهند گرفت و يا در يکى ديگر از فرمان‌ها آمده که بازى با توپ قانون‌شکنى است و هرگاه مأمور دولت، فردى را در حال بازى فوتبال دستگير کند، جايزه دريافت خواهد کرد.
روند ممنوعيت بازى فوتبال گاه تند و گاه کند، تا اواخر قرن هيجده ادامه داشت ولى رفته‌رفته اين ممنوعيّت در برابر محبوبيت فوتبال کمرنگ گرديد، به‌ويژه اينکه فوتبال در چارچوبى از مقررات قرار گرفت و علاقه‌مندان بيشترى يافت. بدين‌ترتيب، فوتبال از حالت انزوا خارج گرديد.
پيدايش فوتبال نوين
در طول قرن نوزدهم، شکل‌هاى جديدترى از بازى فوتبال که با وضعيت و موقعيت اجتماعى و ارزش‌هاى جامعهٔ صنعتى و شهرى متناسب بود گسترش يافت. در واقع تدوين قانون و مقررات از جمله ويژگى‌هاى فوتبال در دو قرن معاصر بوده است. انگلستان را در قرن نوزدهم بايد زادگاه فوتبال نوين به‌شمار آورد. قانون و مقررات فوتبال از جمله کاهش تعداد شرکت‌کنندگان در بازى و تثبيت اين تعداد، تعيين اندازهٔ زمين و اندازهٔ توپ، مشخص کردن اندازه و شکل دروازه‌ها، نصب تور در دروازه‌ها، تعيين داور و کمک‌داوران، تدوين گرديد. در سال ۱۸۶۳ پس از شکل‌گيرى اتحاديهٔ فوتبال، قوانين تازه‌اى از سوى فدراسيون‌هاى فوتبال انگلستان، ولز، اسکاتلند و ايرلند تدوين و اجراء شد. اين مجموعه تغييرات، در طى نيم قرن، فوتبال را در سراسر جهان گسترش داد و موجب افزايش بسيار طرفداران فوتبال در قارهٔ اروپا گرديد.
فدراسيون جهانى فوتبال - (Federation International De Football Association (FIFA (فيفا) در سال ۱۹۰۴ از سوى انجمن يا فدراسيون‌هاى ملى فوتبال کشورهاى بلژيک، دانمارک، فرانسه، هلند، اسپانيا، سوئد و سوئيس در پاريس تأسيس گرديد. در واقع فيفا، ابتدا داراى هفت عضو در شروع فعاليت بود. اما تعداد اعضاء آن هر سال افزايش يافت به‌طورى‌که در حال حاضر در پنج قاره و در سراسر جهان بيش از ۲۰۰ عضو است و هر کشور فقط مى‌تواند يک عضو داشته باشد. علت اين گستردگى در جهان، ساده بودن قوانين فوتبال - جداى از قانون آفسايد - نياز نداشتن به ابزار زياد و ارزان بودن اين بازى است.
در هر قاره، انجمن يا فدراسيون‌هاى ملى فوتبال، کنفدراسيون قاره‌اى را تشکيل مى‌دهند. به‌عنوان مثال در قارهٔ آسيا کنفدراسيون فوتبال آسيا - (Asian Footbal Confedertion (AFC (اي-اف-سي) در سال ۱۹۵۴ تأسيس گرديده است و طبق آمار سال ۲۰۰۰ ميلادي، چهل و پنج کشور در آن عضويت دارند. کشورِ ما نيز عضو فيفا و کنفدراسيون فوتبال آسيا مى‌باشد.
در حالى که فوتبال به‌سرعت توسعه مى‌يافت با شروع بازى‌هاى المپيک در سال ۱۸۹۶ در آتن، به‌عنوان بازى جهانى و رسمى پذيرفته شد.