براين اساس انسان‌ها که کتاب ناگشوده خداوندند با يکديگر از جهات مختلفى تفاوت دارند و اين تفاوتها برا ثر نفوذ دهها و صدها عاملى است که قبل و بعد از تولد آدميان را تحت‌نفوذ خويش قرار مى‌دهند.
از تفاوت‌هائى که در اين رابطه قابل‌ذکرند تفاوت در درس و کار و برنامه‌تحصيل است. دو کودک حتى تحت شرايط مساوى زير نظر معلمى درس مى‌خوانند ولى هر دو در پايان سال تحصيلى يکسان و بيک درجه از پيشرفت نيستند.
برخى از کودکان نسبت به ديگر کودکان همسان و همگام نيستند ضعف‌هائى در جنبه‌هاى گوناگون در آنها ديده مى‌شود که نوعى از آن عقب‌ماندگى درسى است.