بیماری قند یا دیابت
عارضه ديگرى که در دانش‌آموزان به مراقبت ويژه درازمدت نياز دارد، بيمارى قند است. با آنکه در نخستين نگاه، بيمارى قند تنها يک بيمارى به‌نظر مى‌آمد، ولى اکنون به‌عنوان گروهى از بيمارى‌هاى ناهمگون شمرده مى‌شود که ويژگى آنها حالت هيپرگليسمى (افزايش مقدار قند خون) مزمن به‌علت انواع سبب‌شناسى‌هاى زيست‌محيطى و ژنتيک است که به‌صورت مشترک عمل مى‌نمايند. علت ديابت نقص در توليد يا عمل انسولين، هورمون کنترل‌کننده ميزان قند خود در بدن انسان است. ديابت به‌طور مشخص يک بيمارى درازمدت و با تظاهرات بالينى متفاوت و سير و پيشرفت مختلف است. هيپرگليسمى مزمن، به هر علت که باشد موجب عوارضى مانند عوارض قلبي، عروقي، کليوي، چشمي، عصب‌شناختى و عفونت‌هاى اضافى در جريان بيمارى مى‌شود.
در جهت مراقبت از دانش‌آموزان مبتلا به ديابت، آگاه کردن بيمار از ماهيت بيمارى خود، آنچه روزانه بايد در جهت درمان خود انجام دهد يعنى تزريق انسولين و تست ادرار و توجه صحيح و جدى در زمينه مسائل بهداشتي، رعايت نظافت پوست بدن و پيشگيرى در جهات مختلف بهداشتي، به‌دست آوردن مهارت‌هاى خاصى که براى حوايج درمانى خويش از قبيل تزريق روزانه انسولين لازم است. هم‌چنين بيمار و والدين وى بايد نسبت به کنترل هرچه بيشتر قند خون بيمار و رعايت کامل رژيم غذائى توصيه شده، مراقبت داشته باشند و از عوارضى نظير عوارض چشمي، عصبي، کليوى و قلبى که ممکن است در درازمدت بيمار را در مخاطره قرار دهد آگاهى پيدا کنند.
نقش کارشناس بهداشت مدرسه در برابر دانش‌آموزان ديابتى آن است که به بيمار راه و رسم سازش با بيمارى و برخوردارى هر چه بيشتر از زندگى را بياموزد. او را هرگز از بازى و ورزش و تفريحات دلخواه وى باز ندارد. او را از برخورد با هر نوع استرسى اعم از فيزيکى يا روانى دور نگه داشته و علائم بيمارى ديابت از قبيل ادرار مکرر و فراوان، کاهش وزن، خارش پوست، احساس گرما و داغى پوست، ضعف عمومى و خستگي، تشنگى فراوان، اختلالات بينائى و ... را براى بيمار به‌خوبى توضيح دهد. از اين جهت کارشناس بهداشت مدارس بايد نقش مراقبتى والدين و بيمار مبتلا به ديابت را به‌خوبى بازشناخته و نسبت به راهنمائى هر کدام از اين دو اقدام نمايد. رئوس بعضى از نکات قابل آموزش براى والدين و يا بيمار مبتلا به ديابت عبارتند از:
۱. تأکيد بر مراجعه به پزشک به هنگام احساس مشکل.
۲. رعايت برنامه‌اى منظم و عادت‌دادن بيمار به استراحت و خواب کافي، تمرينات فيزيکى و ورزش مستمر و منظم، پرهيز از صرف غذاهاى چرب و کلسترول‌دار، رعايت بهداشت دهان و دندان و درمان مشکلات دندان‌ها و لثه‌ها، دورى از استرس‌ها و داشتن زندگى هر چه آرام‌تر، دريافت غذائى مناسب به‌خصوص قبل از شروع تمرينات ورزشي، توجه به نظم مصرف انسولين در ارتباط با کم و کيف غذا و ورزش.
۳. مراقبت از وضعيت قند خون با انجام تست‌هاى ادراري.
۴. استفاده از روش‌هاى مناسب براى ذخيره‌سازى انسولين، سوزن و سرنگ تزريق انسولين.
۵. اطلاع کافى از علائم بيمارى و اقدامات درمانى اوليه لازم.
۶. همراه داشتن کارت شناسائى و مشخصات بيمارى و درمانى خود در همه اوقات.
۷. آگاه کردن معلم، مبصر کلاس و يا ديگر دوستان و هم‌کلاسان بيمار از بيمارى ديابت و اقدامات لازم در حالات خاص.
۸. همراه داشتن تعدادى انسولين، سرنگ و محلول‌هاى قندى تزريقى در گردش‌هاى دسته‌جمعى يا برنامه‌هاى تفريحى و يا در مسافرت‌ها.
۹. اجتناب از مصرف داروهاى مختلف.
۱۰. شرکت در برنامه‌هاى جمعى ديابتيک‌ها، به‌منظور برخوردارى از روش‌هاى مراقبتى آنها.
۱۱. جستجو و کسب اطلاعات تازه در زمينه روش‌هاى مراقبتى يا جديد بهداشتى ديابت.