گوش از جمله دستگاه‌هاى حساس و مهم بدن مى‌باشد که ارتباط انسان را با جهان پيرامون خود برقرار کرده، ضمن اينکه او را از وجود خطر آگاه و برحذر مى‌نمايد، زندگى را از خاموشى و خلوت به صحنه روابط اجتماعى برده و براى او شيرين و لذت‌بخش مى‌کند. گوش اندام شنوائى انسان بود و وظيفه آن، دريافت امواج صوتى و حفظ تعادل بدن است. چنانچه گوش دچار آسيب، اختلال و يا بيمارى شود، سلامت عمومى بدن را در معرض خطر قرار مى‌دهد. از اهم نکاتى که در بهداشت گوش بايد رعايت گردد، به موارد زير مى‌توان اشاره نمود:
- از شنيدن صداهاى بلند خوددارى شود.
- هميشه بايد گوش‌ها را پاکيزه و تميز نگاه داشت.
- عوارضى چون ترشح از گوش، خارش، درد، وِزوِز گوش، هم‌چنين سرگيجه، بى‌هوشي، بى‌خوابي، ممکن است علائمى از بيمارى گوش باشند. لذا در اسرع وقت بايستى به پزشک مراجعه شود.
- از وارد کردن جسم نوک‌تيز به گوش پرهيز شود. چنانچه يک جسم خارجى در گوش فرو رفت، لازم است توسط پزشک خارج شود.
- بدون تجويز پزشک، از به‌کار بردن دارو و ريختن قطره‌هاى مختلف در گوش پرهيز شود.
به‌منظور پيشگيرى از اختلالات شنوائي، علاوه بر درمان زودرس بيمارى‌هاى عفونى گوش، لازم است حداقل سالى دوبار، دانش‌آموزان توسط پزشک و يا افراد ذى‌صلاح ديگر نظير مراقبين بهداشت، مورد سنجش شنوائى قرار گيرند تا در صورت بروز اختلالات، عارضه مشخص شود چرا که اختلال در شنوائي، مانع بزرگى براى رشد استعداد، يادگيري، پيشرفت تحصيلي، نحوه ارتباط با دوستان و جامعه به‌وجود مى‌آورد.
نشانه‌ها و علائمى وجود دارد که معلم يا مراقب بهداشت با مشاهده آنها بايد نسبت به توانائى شنيدن دانش‌آموز شک کند و وى را براى سنجش شنوائى به افراد متخصص معرفى نمايد. اين نشانه‌ها و علائم عبارتند از:
- هنگامى‌که دانش‌آموز براى بهتر شنيدن، دست خود را پشت گوشش مى‌گذارد و لالهٔ آن را به جلو خم مى‌کند.
- هنگامى‌که دانش‌آموز، يک طرف سر خود را به سمت شخص صحبت‌کننده بر مى‌گرداند تا از گوش سالم خود براى شنيدن کمک بگيرد.
- وقتى که دانش‌آموز هنگام پاسخ‌دادن به گفته‌هاى شفاهى معلم، رفتارى غيرعادى بروز مى‌دهد.
- به شرکت در فعاليت‌هاى کلاس علاقه‌اى ندارد، زيرا او از درس چيزى نمى‌شنود و در نتيجه نمى‌فهمد و در پاسخگوئى و شرکت در فعاليت‌هاى کلاسي، اعتماد به‌نفس و علاقه لازم را ندارد.
- نظم کلاس را رعايت نمى‌کند زيرا صحبت‌هاى معلم را درست نمى‌شنود. بنابراين کوشش مى‌کند با انجام کارهاى ديگر وقت خود را در کلاس بگذراند.
- در تکلم، کندى دارد يعنى دانش‌آموز لغات و عباراتى به‌کار مى‌برد که ويژه سنين پائين‌تر است.
با مشاهده اين علائم، معلم بايد مسئله شنيدارى دانش‌آموز را بررسى نموده و در صورت لزوم وى را جهت سنجش شنوائى به افراد متخصص معرفى نمايد.
يکى از روش‌هاى تست شنوائى اين است که معلم با دانش‌آموز از فاصله ۶ مترى شروع به صحبت کند و از او بخواهد، که آنچه را مى‌‌فهمد، بيان نمايد يا انجام دهد. براى اطمينان بيشتر مى‌توان از دانش‌آموز خواست که پشت به معلم کند و به حرف‌هاى او گوش دهد. اگر دانش‌آموز در برابر صحبت‌هاى معلم حالت گيجى از خود نشان دهد، بايد او را براى آزمايش‌هاى دقيق‌تر، به متخصص معرفى کرد. چه‌بسا دقت، توجه و علاقه معلم نسبت به شناسائى و تشخيص مشکلات دانش‌آموزان، يعنى کسانى که دست‌کم اشکالات قابل اصلاحى دارند، مى‌توانند آنان را از خطر ترک تحصيل يا اخراج شدن از مدرسه، نجات دهد. بايد در نظر داشت دانش‌آموزانى که اشکال آنان با سمعک، عينک يا رسيدگى و کلاس خصوصى جبران مى‌شود، استثنائى نيستند، ولى اگر به مشکلات آنان توجه نشود چه بسا در زمره دانش‌آموزان استثنائى قرار گيرند. معلم خوب، کسى است که با مشاهده دانش‌آموزى که داراى رفتار نامناسب يا عقب‌افتادگى درسى است، فوراً علت را به حساب بدبودن يا تنبلى او نگذارد. بلکه با علاقه‌مندى در پى يافتن مشکل اصلى وى برآيد و در اين راه از حداکثر امکاناتى که در اختيار او است، استفاده نمايد.