اِبْنِ بَقی، ابوبکر یحییبناحمد طلیطلی(د 540 یا 545ق/1145 یا 1150م)، شاعر موشحسرایدورهٔ مرابطوناندلس. ویحدود 463ق/1071مدر طلیطلهبهدنیا آمد، اگرچهدر منابع، بهشهرهایدیگریچونسرقسطهو قرطبهنیز اشارهشدهاست، خصوصاً قرطبهبهسببروایتیاقوت(20/21- 25) و ابنخلکان(6/202- 205) در منابعبعدیشهرتبسیار یافتهاست. از سویدیگر اشترن(ص بهنقلاز ابنزبیر وادیآشرا مولد او دانستهاست(قس:...
اِبْنِ بَقی، یحییبنمحمد بنعبدالرحمانسلاوی(510 -563ق/ 117- 1168م)، فقیه، مفسر، ادیب، واعظ و شاعر در دورهٔ حکومتمرابطون. ویدر شهر سلا (در مغرب) زادهشد و همانجا نخستینمعلوماترا در زبانعربیو علومدینیکسبکرد (مراکشی، 8/413؛ ابنابار، 372). در آنهنگاممرابطونبر مغربو اندلسحکممیراندند و سلا نیز تحتتسلط خاندانبنو عشرهٔ از نوادگانابراهیمبنمدبر بود (حمیری، 197). درستنمید...
اِبْنِ بُقَیْله، عبدالمسیح بن عمرو بن قیس بن حیان غسانی ازدی مسیحی، عرب جاهلی کهنسالی که در رخدادهای مهم اوایل اسلام از او نام برده‌اند.نام عبدالمسیح را حارث (بلاذری، 252)، با ثعلبهٔ (ابوحاتم، 48) ابن سُنَین (یا سُبَین: ابن درید، 485؛ یا شُنین: ابن اثیر، 1/136) نقل کرده‌اند. جاحظ (2/74) به جای بقیله، «نفیله» ضبط کرده است...
اِبْنِ بَلْخی (د پس از 510ق/1116م)، مؤلف فارسنامه. نام و نشان ابن بلخی تاکنون ناشناخته مانده است. لسترنج و نیکلسون نوشته‌اند که نویسندهٔ فارسنامه را نخست حمدالله مستوفی «ابن بلخی» خوانده است (ص »). xÄ حاجی خلیفه (2/1215) نیز شهرت او را به همین صورت نوشته است. ادوارد براون احتمال داده است که وی همان ابوزید احمد بن سه...
اِبْنِ بَلَدی، شرف‌الدین ابوجعفر احمد بن محمد بن سعید بن ابراهیم تمیمی (مق 566ق/1171م)، وزیر مستنجد بالله خلیفهٔ عباسی. او در سفری که مقتفی - خلیفهٔ عباسی و پدر مستنجد - به شهر واسط کرد (554ق/1159م)، از طرف خلیفه به حکومت آن شهر منصوب شد (بنداری، تاریخ آل سلجوق، 265). سپس در زمان وزارت ابن هبیره نیابت او را در این شهر بر ع...
اِبْنِ بَنّا، ابوالعباس احمد بن محمد بن عثمان ازدی مراکشی، ریاضی دان، منجم و ادیب صوفی مشرب در سده‌های 7 و 8ق/13 و 14م. در باب تاریخ ولادت او اختلاف است. ابن قاضی در یک جا ( درهٔ الحجال، 1/16) 646ق/1248م و در جای دیگر ( جذوهٔ الاقتباس، 152)، 9 ذیحجهٔ 654ق/28 دسامبر 1256م ذکر کرده و تنبکتی (ص 67) به روایت از ابن زکریا تولد...
اِبْنِ بَنّا، ابوعلی حسن بن احمد بن عبدالله بن بناء بغدادی حنبلی (396- 5 رجب 471ق/1006-11 ژانویهٔ 1079م)، عالم علوم قرآنی، محدث، فقیه و استاد در انواع علوم. وی در بغداد زاده شد. ابن بنا را داماد علی بن حسن قرمیسینی (د 460ق/1068م) دانسته و گفته‌اند که دختر قرمیسینی، مادر ابونصر محمد - بزرگ‌ترین فرزند ابن بنا - بوده است (ابن...
اِبْن‌ِبُنان، ابوطاهر، محمدبن‌محمدانباری، مشهور به ذوالریاستین (507 -596ق/1113-1200م)، وزیر، قاضی، ادیب و کاتب مصری. نیاکان وی از انبار بوده‌اند (قفطی، 3/209؛ منذری، 1/350)، اما در بعضی منابع نسبت وی به تصحیف به صورتهای ابیاری (دلجی، 118)، انماری (سیوطی، 1/212) و دیناری (زبیدی، 9/145) آمده است. شهرتش نیز به ابن بیان (دلجی،...
اِبْنِ بَوّاب، ابوالحسن علی بن هلال (د 413ق/1022م)، خوشنویس و مُذَهَّب معروف، منابع متأخر لقب علاءالدین را هم به نام او .(80Š¤øûÇGAL,S,I/434)¢÷ù¢ø¥ê زادروز و زادگاهش رانمی‌دانیم، ولی معلوم است که بیشتر زندگی را در بغداد گذرانیده است. پدرش هلال، دربان آل بویه (ابن تغری بردی، 4/257) بود و به همین سبب علی بن هلال به ا...
اِبْنِ بُهْلول، ابوجعفر احمد بن اسحاق تنوخی انباری (231- 318ق/846 -930م)، قاضی حنفی، ادیب، لغوی، نحوی و شاعر. وی در انبار (عراق) زاده شد. پدرش از حافظان بزرگ بود که ابن عیینه و طبقه‌اش را دریافته بود و برادرش بهلول نیز محدثی معتبر بود که از سعید ابن منصور و طبقه‌اش روایت می‌کرد (وکیع، 3/285، ذهبی، 14/497- 498). ابن بهلول از...
اِبْنِ بی‌بی، حسین بن محمد بن علی جعفری رغدی (د پس از 680ق/1281م)، ملقب به ناصرالدین معروف به ابن بی‌بی یا ابن بی بی‌ِ مُنجمه، ادیب و تاریخ نگار ایرانی. از زندگانی او جز آنچه خود در کتابش الاوامر العلائیهٔ آورده - که آن هم بیشتر به احوال والدینش مربوط است - آگاهی دیگری نداریم، اما با توجه به اینکه وی با علاءالدین کی...
اِبْنِ بیری، ابواسحاق ابراهیم بن حسین بن احمد بن محمد بن احمد بن بیری (1023 یا 1029- 1099ق/1614 یا 1620- 1688م)، فقیه حنفی و مفتی مکه. ابن پیری در مدینه متولد شد. آموزش را نزد عمویش علامه محمد ابن بیری و شیخ الاسلام عبدالرحمان مرشدی آغاز کرد. سپس ادبیات را از علی بن جمال و حدیث را از ابن اعلان آموخت و از بسیاری از استاد...
اِبْنِ بِیْطار، ابومحمد ضیاءالدین ( 2 EI: احمدالدین) عبدالله بن احمد مالقی (د 646ق/1248م)، گیاه‌شناس و داروشناس اندلسی. وی احتمالاً از خاندان مشهور به ابن بیطار مالقه بودکه ابن ابار (شم 35، 165، 241) از آنان یاد کرده است. تاریخ ولادت او به طور دقیق معلوم نیست، اگر چه برخی، بدون اشاره به مآخذ، 593ق/1197م را ذکر کرده‌اند (پالن...
اِبْنِ بَیْع، محمد بن عبدالله، نک: حاکم نیشابوری. </p>
اِبْنِ بَیْلیک، احمد شهاب‌الدین محسنی (24 محرم 699 -753ق/ 21 اکتبر 1299-1352م)، شاعر، ادیب، فقیه شافعی و امیر منطقهٔ دمیاط. ابن بیلیک در اسکندریه به دنیا آمد. پدر وی بدرالدین بیلیک بن عبدالله محسنی، «نایب» (والی) اسکندریه و برادرش ناصرالدین در 742ق/1341م «نایب» قاهره بود. پس از آنکه ناصرالدین مغضوب واقع شد، وی را به طرابلس...
اِبْنِ تاشفین، نک: مرابطون. </p>
اِبْنِ تِبّون، نک: موسی بن سموئل. </p>
اِبْنِ تِبّون، نک: یعقوب بن مخیر. </p>
اِبْنِ تُرْک ابوالفضل، یا ابومحمد عبدالحمید بن واسع بن ترک جیلی (خُتَلی؟)، ریاضی‌دان برجستهٔ سدهٔ 3ق/9م و مؤلف آثاری در این فن. از زندگی وی آگاهی چندانی از منابع موجود به دست نمی‌آید، جز اینکه او را معاصر ابوعبدالله محمد خوارزمی ریاضی‌دان (د 232ق/846م) دانسته‌اند .(GAS,V/241) در گزارش منابع معدودی که به ذکر نام و نشان وی...
اِبْنِ تُرْکُمانی ابوالحسن علاءالدین علی بن عثمان بن مصطفی ماردینی (683 -750ق/1284- 1349م)، مفسر، محدث، فقیه و قاضی حنفی، ادیب و شاعر مصری. نیاکان او از قبیلهٔ «ترکمان» و از «ماردین» - قلعه‌ای در بین‌النهرین - بودند (ابن تغری بردی، المنهل 1/362-363) که به مصر کوچ کردند. پدر او قاضی فخرالدین (د 731ق/1331م) و برادرش احمد بن...
اِبْنِ تَغْری بِردْی ابوالمحاسن جمال‌الدین یوسف بن تغری بردی ابن عبدالله ظاهری حنفی (ح 812 -874ق/1409- 1469م)، مورخ مسلمان. وی در خانهٔ امیر منجک، جنب مدرسهٔ سلطان حسن در قاهره زاده شد (مرجی، 1/10) و به گفتهٔ خود ابن تغری بردی در النجوم (14/118) تولدش تخمیناً پس از 811ق بوده است. نام تغری بردی مرکب است از دو واژهٔ ترک...
