در اين مرحله نوزاد به‌دنيا مى‌آيد. اين مرحله براى زايمان اول حدود يک ساعت و براى زايمان‌هاى دوم به بالا ۳۰ تا ۴۵ دقيقه طول مى‌کشد. هميشه به‌خاطر داشته باشيد که پس از بروز اولين نشانهٔ دردهاى زايمان تا به‌دنيا آمدن نوزاد به اندازهٔ کافى وقت هست، بنابراين دستپاچه نشويد و سروصدا به راه نيندازيد.
مادر را حرکت ندهيد. آرام باشيد و يک نفر را دنبال آمبولانس بفرستيد. به او يادآورى کنيد که به مسئول آمبولانس توضيح بدهد که زايمان در چه مرحله‌اى است و نام بيمارستانى که مادر در آن براى زايمان ثبت‌نام کرده و آدرس محل را بگويد (به مبحث تقاضا براى کمک مراجعه شود).
زمانى که انقباض‌ها به فاصله دو دقيقه از هم رسيد و به مادر زور نشست و کشيدگى عضله با انقباض‌ها همراه شد بدانيد که مادر به کمک فورى نياز دارد. کار اساسى در اين مرحله اين است که يک اطاق گرم و ساکت براى او فراهم کنيد.
- آماده‌سازى محيط براى زايمان:
مادر احتمالاً خيلى عصبى و هيجان‌زده خواهد بود. مهم اين است که او به توانائى شما در ادارهٔ وضعيت اطمينان پيدا کند. براى آنکه اين اطمينان را به او بدهيد، با او آرام و با خونسردى صحبت کنيد و وانمود کنيد که همه چيز مثل وقايع روزمرهٔ زندگي، عادى است.
از افراد غير لازم بخواهيد که اتاق را ترک کنند، اما با زائو تنها نمانيد از يکى از زنان خويشاوند يا همسايه و پدر نوزاد (اگر مايل باشد) بخواهيد که پيش شما بمانند و کمک کنند.
يک تخت يا کاناپه آماده سازيد، مى‌توانيد با پهن کردن يک ورقهٔ پلاستيک (اگر در دسترس است) يا حولهٔ بزرگ يا روزنامه در کف اتاق محيط زايمان را آماده کنيد.
اگر اين رويداد در جائى خارج از خانه پيش آمد، مثلاً در اتومبيل يا در يک مکان عمومي، از مردمى که در اطراف شما جمع شده‌اند بخواهيد که پشت به صحنه کنند تا مادر محفوظ بماند.
- جلوگيرى از عفونت:
اگر در مورد تميزى وسواس نداشته باشيم ممکن است عفونت جان مادر و نوزاد هر دو را به خطر بى‌اندازد. شخصى که سرماخورده، گلوى وى چرک کرد است يا دست‌هاى آن آلوده است نبايد در امر زايمان کمک کند. شما و همکار شما هر دو بايد ماسک بزنيد. اگر ماسک مخصوص در اختيار نداشتيد مى‌توانيد يک دستمال تميز به‌دور دهان خود ببنديد. اگر امکان آن را داشتيد، دست‌ها و زير ناخن‌ها و ساعدهاى خود را به مدت ۴ دقيقه زير آب روان با صابون خوب بشوئيد. آنها را خشک نکنيد و اگر در خلال کار کثيف شدند دوباره به‌همان ترتيب بشوئيد.
مادر را به پشت بخوابانيد و زانوهاى او را بالا بکشيد و سر و شانه‌هاى وى را طورى که راحت باشد، تکيه بدهيد. از او بخواهيد لباس‌هائى را که مزاحم زايمان هستند از تن خود بيرون بياورد. پنبه، پارچه زخم‌بندى يا هر چيز مناسب ديگرى که در اختيار داشتيد زير باسن او بگذاريد تا هم گرما ايجاد کند و هم مواد آلوده به‌خود را جذب کند يک پتو تا کنيد و با آن بالا‌تنهٔ مادر را بپوشانيد و او را گرم نگه داريد.
- آماده‌سازى محيط براى نوزاد:
اول به‌هر نحو که مى‌توانيد محيط را گرم کنيد. يک گهواره به‌علاوه يک پتو، شال يا حوله که نوزاد را در آن بپيچيد، فراهم سازيد. مى‌توانيد به‌صورت خلق‌الساعه از يک جعبه يا سبد کوچک تميز به‌عنوان گهواره استفاده کنيد.
- آماده‌سازى محيط براى به‌دنيا آمدن نوزاد:
يک ظرف پر از آب داغ، يک لگن و يک کيسهٔ پلاستيکى براى انداختن پنبه‌هاى کثيف در آن، فراهم کنيد. قيچى و نخ بخيهٔ استريل را براى بريدن بند ناف آماده کنيد. به مدت ۱۰ دقيقه قيچى را در آب بجوشانيد. اگر نخ بخيه در اختيار نداشتيد، سه تکه نخ ۲۵ سانتى‌مترى را به مدت ۱۰ دقيقه در آب بجوشانيد يا آن را در محلول الکل متيليک به‌مدت ۱۰ دقيق فرو ببريد. علاوه بر اينها، به گاز پانسمان نيز براى پانسمان بند بريدهٔ ناف احتياج داريد.
- به‌دنيا آوردن نوزاد:
در خلال انقباض‌ها، زائو را تشويق کنيد که زانوهاى خود را بگيرد، سر را به سمت جلو خم کنيد، نفس خود را نگهدارد و با فشار بيرون بدهد و سپس بين انقباض‌ها بى‌آسايد. سرانجام ناحيهٔ بين مقعد و آلت تناسلى متورم خواهد شد و يک برآمدگى نمايان مى‌شود. در حين انقباض سر نوزاد را در مدخل کانال تولد مشاهده خواهيد کرد - که بين انقباض‌ها به عقب برمى‌گردد. اين امر نشان مى‌دهد که تولد قريب‌الوقوع است.
با هر انقباض سر نوزاد بيشتر نمايان مى‌شود. به‌محض آنکه سر بيرون آمد آن را بگيريد و نگهداريد، زيرا سر در کانال تولد تحت فشار شديدى قرار داشته و اگر سر بچه را نگه نداريم و اجازه بدهيم ناگهانى بيرون بجهد اختلاف فشار ناگهاين بين دو محيط ممکن است باعث پاره شدن رگ‌هاى خونى مغز بشود که به آسيب مغز منجر مى‌شود. نبايد سر بچه را بکشيد يا بچرخانيد، فقط نگهداريد.
با سرعت هر چه تمام‌تر آزمايش کنيد که آيا بند ناف ( جسم نرم ضخيم ژلاتينى طناب‌مانند) دور گردن نوزاد پيچيده شده است يا خير. اگر پيچيده شده بود، معمولاً مى‌شود آن را با ملايمت از دور گردن آزاد نمود. نبايد آن را بکشيد.
اگر کيسهٔ آب که جنين در آن آرميده است قبل از تولد نوزاد پاره شده باشد، ممکن است وقتى سر نوزاد بيرون بيايد روى صورت او يک پردهٔ نازک (غشا) مشاهده شود. بايستى بلافاصله آن را پاره کنيد تا مايع درون آن خارج شود و موجب خفگى نوزاد نشود.
- روش به‌دنيا آوردن نوزاد:
۱. يک بالشتک تميز يا پنبه زير زائو روى سوراخ مقعد قرار دهيد. اگر زائو مدفوع کرد آن را با پنبه يا بالشتک از جلو به سمت عقب تميز کنيد ولى مواضب باشيد تا با کانال تولد تماس پيدا نکند و کانال تولد کثيف نشود.
نبايد انگشتان خود را داخل کانال تولد فرو کنيد.
۲. با ملايمت سر بچه را به محض آنکه بيرون آمد ثابت و بى‌حرکت نگهداريد تا مانع از بيرون جهيدن آن بشويد.
اگر روى صورت بچه پردهٔ نازک وجود دارد آن را با انگشت خود پاره کنيد تا باعث خفگى نشود.
وضعيت بند ناف را چک کنيد. اگر دور گردن نوزاد پيچيده بود آن را با ملايمت از دور گردن آزاد کنيد.
۳. هنگامى که عريض‌ترين قسمت سر نوزاد از کانال تولد بيرون آمد، از مادر بخواهيد که دهان خود را باز کند و نفس نفس بزند و هم‌چنان سر بچه را نگهداريد.
۴. زمانى که نوزاد به دنيا آمد، دهان او را تميز کنيد و او را روى شکم مادر بگذاريد (به مبحث مراقبت از نوزاد تولد يافته مراجعه شود).
نبايد به‌هيچ عنوان بند ناف را بکشيد. در اين مرحله لازم نيست که بند ناف را ببريد.
در نگهداشتن نوزاد دقت کنيد چون در اين زمان خيلى لغزنده است. او را به پشت بخوابانيد به‌طورى که سر پائين‌تر از بدن باشد. مطمئن شويد که مادر و نوزاد پوشيده و گرم باشند.
- مراقبت از نوزاد تازه تولد يافته:
به محض آنکه نوزاد از کانال تولد بيرون آمد، دهان او را باز کنيد و با يک پنبه خون يا مايع را از دهان او پاک کنيد. در اين موقع ممکن است نوزاد گريه کند و اين امکان را براى شما به‌وجود مى‌آورد که دهان او را بيشتر تميز کنيد. بچه را در يک چيز گرم و نرم بپيچيد. سر نوزاد را پائين بگيريد تا مادهٔ لزج يا آب دهان بتواند از دهان و بينى بيرون بريزد و مراقب باشيد که راه تنفس تميز نگهداشته شود.
مى‌توانيد بگذاريد که نوزاد سينهٔ مادر را (در صورتى‌که مادر مايل است) مک بزند.
- نوزادى که نفس نمى‌کشد:
گاهى اوقات نوزاد گريه نمى‌کند و اگر اين امر به دليل عدم تنفس نوزاد باشد، احتمالاً مانعى بر سر راه تنفس او قرار گرفته. اين مانع معمولاً مادهٔ لزج است و بايستى بلافاصله آن را تميز کرد.
۱. با دقت راه نفس نوزاد يعنى بينى و دهان را تميز کنيد.
نبايد به پشت نوزاد بزنيد.
۲. اگر نوزاد واکنش نشان نداد، کاملاً شل شد، و صورت او کبود يا سفيد شد بلافاصله روش نجات زندگى را شروع کنيد.