قانون‌اساسى جمهورى‌اسلامى ايران مبين نهادهاى فرهنگي، اجتماعي، سياسى و اقتصادى جامعه ايران براساس اصول و ضوابط اسلامى است که انعکاس خواست قلبى امت اسلامى مى‌باشد. ماهيت انقلاب عظيم اسلامى ايران و روند مبارزه مردم مسلمان از ابتدا تا پيروزى که در شعارهاى قاطع و کوبنده همهٔ قشرهاى مردم تبلور مى‌يافت اين خواست اساسى را مشخص کرده و اکنون در طليعهٔ تبلور مى‌يافت اين خواست اساسى را مشخص کرده و اکنون در طليعهٔ اين پيروزى بزرگ، ملت ما با تمام وجود نيل به آن را مى‌طلبد.
ويژگى بنيادى اين انقلاب نسبت به ديگر نهضت‌هاى ايران در سدهٔ اخير، مکتبى و اسلامى‌بودن آن است. ملت مسلمان ايران پس از گذر از نهضت ضد استبدادى مشروطه و نهضت ضداستعمارى ملى شدن نفت به اين تجربهٔ گرانبار دست يافت که علت اساسى و مشخص عدم موفقيت اين نهضت‌ها، مکتبى نبودن مبارزات بوده است. گرچه در نهضت‌هاى اخير خط فکرى اسلامى و رهبرى روحانيت مبارز سهم اصلى و اساسى را برعهده داشت ولى به‌دليل دور شدن اين مبارزات از مواضع اصيل اسلامي، جنبش‌ها به سرعت به رکود کشانده شد. از اينجا وجدان بيدار ملت به رهبرى مرجع عالى‌قدر تقليد حضرت آيت‌الله العظمى امام‌خمينى ضرورت پيگيرى خط نهضت اصيل مکتبى و اسلامى را دريافت و اين بار روحانيت مبارز کشور که همواره در صف مقدم نهضت‌هاى مردمى بوده و نويسندگان و روشنفکران متعهد با رهبرى ايشان تحرک نوينى يافت. (آغاز نهضت اخير ملت ايران در سال هزار و سيصد و هشتاد و دو هجرى قمرى برابر با هزار و سيصد و چهل و يک هجرى شمسى مى‌باشد.)
طليعه نهضت
اعتراض درهم کوبندهٔ امام‌خمينى به توطئه آمريکائى انقلاب سفيد که گامى در جهت تثبيت پايه‌هاى حکومت استبداد و تحکيم وابستگى‌هاى سياسي، فرهنگى و اقتصادى ايران به امپرياليزم جهانى بود عامل حرکت يکپارچهٔ ملت گشت و متعاقب آن انقلاب عظيم و خونبار امت اسلامى در خرداد ماه ۴۲ که در حقيقت نقطهٔ آغاز شکوفائى اين قيام شکوهمند و گسترده بود مرکزيت امام را به‌عنوان رهبرى اسلامى تثبيت و مستحکم نمود و على‌رغم تبعيد ايشان از ايران در پى اعتراض به قانون ننگين کاپيتولاسيون (مصونيت مستشاران آمريکائي) پيوند مستحکم امت با امام هم‌چنان استمرار يافت و ملت مسلمان و به‌ويژه روشنفکران متعهد و روحانيت مبارز راه خود را در ميان تبعيد و زندان، شکنجه و اعدام ادامه دادند.
در اين ميان قشر آگاه و مسئول جامعه در سنگر مسجد، حوزه‌هاى علميه و دانشگاه به روشنگرى پرداخت و با الهام از مکتب انقلابى و پربار اسلام تلاش پى‌گير و ثمربخشى را در بالا بردن سطح آگاهى و هوشيارى مبارزاتى و مکتبى ملت مسلمان آغاز کرد. رژيم استبداد که سرکوبى نهضت اسلامى را با حمله دژخيمانه به فيضيه و دانشگاه و همه کانون‌هاى پرخروش انقلاب آغاز نموده بود، به مذبوحانه‌ترين اقدامات ددمنشانه جهت رهائى از خشم انقلابى مردم، دست زد و در اين ميان، جوخه‌هاى اعدام، شکنجه‌هاى قرون وسطائى و زندان‌هاى درازمدت، بهائى بود که ملت مسلمان ما به نشانهٔ عزم راسخ خود به ادامه مبارزه مى‌پرداخت. خون صدها زن و مرد جوان و با ايمان که سحرگاهان در ميدان‌هاى تير فرياد الله‌اکبر سر مى‌دادند يا در ميان کوچه و بازار هدف گلوله‌هاى دشمن قرار مى‌گرفتند انقلاب‌اسلامى ايران را تداوم بخشيد، بيانيه‌ها و پيام‌هاى پى در پى امام به مناسبت‌هاى مختلف، آگاهى و عزم امت اسلامى را عمق و گسترش هرچه فزون‌تر داد.
حکومت اسلامى
طرح حکومت اسلامى بر پايه ولايت فقيه که در اوج خفقان و اختناق رژيم استبدادى از سوى امام‌خمينى ارائه شد انگيزهٔ مشخص و منسجم نوينى را در مردم مسلمان ايجاد نمود و راه اصيل مبارزه مکتبى اسلام را گشود که تلاش مبارزان مسلمان و متعهد را در داخل و خارج کشور فشرده‌تر ساخت.
در چنين خطى نهضت ادامه يافت تا سرانجام نارضائى‌ها و شدت خشم مردم بر اثر فشار و اختناق روزافزون در داخل و افشاگرى و انعکاس مبارزه به‌وسيله روحانيت و دانشجويان مبارز در سطح جهاني، بنيان‌هاى حاکميت رژيم را به‌شدت متزلزل کرد و به‌ناچار رژيم و اربابان وى مجبور به کاستن از فشار و اختناق و به اصطلاح بازکردن فضاهاى سياسى کشور شدند تا به گمان خويش دريچهٔ اطمينانى به‌منظور پيشگيرى از سقوط حتمى خود بگشايند اما ملت برآشفته و آگاه و مصمّم به رهبرى قاطع و خلل‌ناپذير امام، قيام پيروزمند و يکپارچه خود را به‌طور گسترده و سراسرى آغاز نمود.