چاخرچمنی . [ خ ِ چ َ م َ ] (اِخ )دهی از دهستان ارشق بخش مرکزی شهرستان مشکین شهر 42000 گزی شمال مشکین شهر و 8000 گزی شوسه ٔ گرمی اردبیل . کوهستانی ، معتدل . با 159 تن سکنه . آب آن از چشمه ، محصول آن : غلات و حبوبات ، شغل اهالی زراعت و گله داری و راه آن مالرو است . (فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4).
چاخرق . [ رُ ] (اِ) چاخروق . قسمی از پرندگان .
چاخروق . (اِ) چاخرق . قسمی پرنده .
چاخسوک . (اِ) رجوع به چاخشوک شود.
چاخشوک . (اِ) داس (۱) . (فرهنگ بیانکی ) (۲) . اوبهی این لغت را دامن معنی کرده ولی ظاهراً اشتباه است و معنی صحیح کلمه همان داس است که بغلط دامن خوانده و نوشته اند.
چاخلاماز. (اِخ ) دهی از دهستان کاودول بخش مرکزی شهرستان مراغه واقع در 58000 گزی جنوب خاوری مراغه درمسیر ارابه رو میاندواب به شاهین دژ. جلگه ، معتدل ، مالاریائی با 363 تن سکنه . آب آن از قوریچای و زرینه رود، محصول آنجا غلات و کشمش و بادام و چغندر و حبوبات ، شغل اهالی زراعت ، صنایع دستی پارچه و جاجیم بافی ، راه آن مالرو است . (فرهنگ جغرافیایی ایران ج
چاخو. (نف مرکب ) چاه خو. چاه کن . مقنی .
چاخو. (اِخ ) قریه ای نزدیک بیجار گروس . (ناظم الاطباء).
چاخوئی . (حامص مرکب ) مقنی گری . چاه کنی (لغت چاخوئی با خاء معجمه امروز نیز در کرمان متداول است ): آنچه بعرق جبین و کد یمین در چاخوئی پیدا میکرده اند ایثار می نموده اند. (مزارات کرمان ص 114).
چاخورگان . [ رَ ] (اِ) ج ِ چاخوره . رجوع به چاخوره شود : و چاخورگان را فرمان شد تا بیک شب حوالی خندق را چون غربال سوراخ کردند و از آب گذشتند بر روی آن خاک ریز... پنج نفر مرد مردانه مسلح بیرون آمده بر چاخورگان تاختند چاخورگان چون واقف شدند از میانه ٔ نقب بیرون آمده از زیر روی به بالا کردند (ظفرنامه ٔ شامی ).
چاخوره . [ رَ / رِ ] (نف مرکب ) نقّاب ، حفّار. ج ، چاخورگان . رجوع به چاخو و چاخوئی شود.
چاد. (اِخ ) (۱) دریاچه ٔ بزرگی است در افریقای مرکزی در سودان به وسعت 27 هزار کیلومتر مربعکه حوضه ٔ آن یکی از مراکز عمده ٔ گله داری مرکز افریقاست . || بخش شمال افریقای شرقی فرانسه ، دارای 1248000 کیلومتر مربع مساحت و 973000 تن سکنه . شهر عمده ٔ آن فرلامی (۲) است .
چادان . (اِ مرکب ) چای دان . (ناظم الاطباء).
چادر.[ دَ / دِ / دُ ] (اِ) (۱) خیمه . سایبان . بالاپوش زنان . ردا. (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). پارچه ای که زنان برای پوشانیدن چهره و دستها و سایر اعضا و البسه بر روی همه ٔ لباسها پوشند. جامه ٔ رویین زنان . جامه ٔ بی آستین زبرین زنان که تمام سر و تن و پای و دست را از نظرها مستور دارد. پارچه ای است عریض و طویل که زنهاسر میکنند. (فرهنگ نظام ). ردای زنان . بالاپوش . پرده . حجاب . و...
چادر آب . [ دَ / دُ رِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) آبشار. (آنندراج ).
چادر اجساد. [ دَ / دُ رِ اَ ] (ترکیب اضافی ،اِ مرکب ) (۱) کنایه از عناصراربعه (آب و باد و خاک و آتش ) است . (ناظم الاطباء).
چادر احرام . [ دَ / دُ رِ اِ ] (ترکیب اضافی ،اِ مرکب ) کنایه است از برف . (آنندراج ) :
از پشت کوه چادر احرام برکشد
بر کتف ابر چادر ترسا بر افکند.
چادر اژدها. [ دَ / دُ رِاَ دَ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) (۱) کنایه است از عناصر اربعه . (ناظم الاطباء).
چادر افراختن . [ دَ / دُ اَ ت َ ] (مص مرکب ) چادر زدن . چادر افراشتن . خیمه زدن . خیمه بپا کردن و رجوع به خیمه افراختن شود.
چادر بسر. [ دَ / دُ ب ِ س َ ] (اِ مرکب ) کنایه است از زن . لچک بسر.
چادر به یک شاخ افکندن . [ دَ / دُ ب ِ ی ِ اَ ک َ دَ ] (مص مرکب ) به یک سو زدن چادر رعنائی و خودنمائی را. دور کردن چادر. (آنندراج ). رجوع به یک شاخ شود :
کشیده برقع از رخساره گستاخ
فکنده چادر از شوخی به یک شاخ .
چادر پوشیدن . [ دَ / دُ دَ ] (مص مرکب ) چادر بسر افکندن . چادر بسر کردن . پوشیدن زن صورت و اندام خود رادر زیر چادر: اعتطاب ؛ چادر پوشیدن . (منتهی الارب ).
چادر پیچه . [ دَ / دُ چ َ / چ ِ ] (اِ مرکب ) چادر، حجاب زنان و پیچه ، نقاب آنان . پیچه . رجوع به پیچه شود.
چادر پیه . [ دَ / دُ ] (اِ مرکب ) (۱) پیه رقیقی است چون پرده ای که شکمبه و امعاء دقیق یا معده و امعاء را پوشیده است و آن از فم معده آغاز کند و به معاء قولون منتهی گردد و آن چون آستر صفاق و ابره ٔ معده است . (بحر الجواهر). ثرب ؛ پیه تنک بالای شکنبه و روده . (منتهی الارب ). خلم ؛ پیه روده های گوسپند. (منتهی الارب ). عثل ؛ چادر پیه بالای روده و شکنبه ٔ گوسپند. (منتهی الارب ). هورب ؛ پیه تنک بالای شکنبه ورو...
چادر ترسا. [ دَ / دُ رِ ت َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) وطا و جامه ای باشد زرد و کبود و درهم بافته . (برهان ). صاحب آنندراج نویسد: «ملاسروری گوید چادر ترسا، وِطای زرد و کبود» :
از پشت کوه چادر احرام برکشد
بر کتف ابر چادر ترسا برافکند.
