اِبْن‌ِ عَبْدَک، ابواحمد محمد بن علی بن عبدک جرجانی (د بعد از 360ق/971م)، متکلم و محدث شیعی. نسبت عبدکی نیز که به وی داده شده به جهت انتساب وی به نیایش عبدک - که نامش عبدالکریم بوده - می‌باشد. تاریخ دقیق ولادت ابن عبدک دانسته نیست، تنها می‌دانیم که از محمد بن داوود اصفهانی (د 297ق)، بهره برده است (نک: حسکانی، 1/94...
اِبْن‌ِ عَبْدُالْمَلِک، ابوعبدالله‌محمدبن‌محمدأوسی (634 -703ق/ 1237-1304م)، مورخ، قاضی، شاعر و ادیب معاصر مَرینیان مراکش. وی نزد استادانی چون ابوالقاسم بَلَوی، علی بن محمد بن فَخّار رُعَیْنی و ابومحمد حسن بن علی بن قَطّان حدیث آموخت. قرائات سبع را از ابوزکریا ابن ابی عتیق فراگرفت و از ابن زبیر (ه م) صاحب صلهٔ الصلهٔ و نیز مح...
اِبْن‌ِ عَبْدُالمُنْعِم‌ِ حِمْیَری، نام معروف احتمالاً دو شخصیت ظاهراً منتسب به یک دودمان از سده‌های 7 و 8ق/13 و 14م: 1. ابوعبدالله محمد بن عبدالمنعم صَنهاجیقه و نیز علوم عقلی، در عین پای‌بندی به احکام شریعت، دست داشت. او در بزرگ‌سالی (بعد از 27 سالگی) به آموختن روی آورد و در سبته نزد ابواسحاق غافِقی (د 716ق) و ابوالقاسم ابن...
اِبْن‌ِ عَبْدوس، نک: جهشیاری. </p>
اِبْن‌ِ عَبْدوس، ابوعامر احمد بن جَهْوَر بن عبدوس، ادیب و کاتب اندلسی و از وزرای بنی جهور در قرطبه. شهرت او اساساً ناشی از ماجرایی است که در میان او و ابن زیدون، شاعر معروف، بر سر عشق وَلاّده دختر مستکفی روی داد (نک: ه د، ابن زیدون). از زندگی و احوال ابن عبدوس تنها همین را می‌دانیم که از اعیان قرطبه بوده (ابن بسام، 1(1)/4...
اِبْن‌ِ عُبْدون، ابوعبدالله احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز (د 423ق/1032م)، فقیه و محدّث امامی. وی به ابن حاشر نیز شهرت دارد (نک: طوسی، رجال، 450؛ قس: ابن حجر، 1/392). از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. در مورد اوایل تحصیل او این مقدار می‌دانیم که در 348ق/959م با ابن زبیر قْرَشی ملاقات داشته و از وی بهره برده است...
اِبْن‌ِ عَبْدون، ابومحمد عبدالمجید بن عبدالله بن عبدون قُرَشی فِهری یابُری نحوی (د ح 528ق/1134م)، ادیب، شاعر، کاتب و وزیر اندلسی، معروف به ذوالوزارتین. برخی از مآخذ نام او را محمد بن عبدالمجید (رفعت افندی، 1/37) یا محمد بن عبدالله (حاجی خلیفه، 2/1329) نوشته‌اند. ابن بشکوال (ص 369) و ذهبی (19/598) نام جد او را به ترتیب، عبدرب...
اِبْن‌ِ عَبْدون، محمد بن احمد بن عبدون تُجیبی، نویسندهٔ اندلسی‌ِ رساله‌ای در حِسبَت در سدهٔ 5ق/11م. همهٔ آگاهیهای مربوط به احوال او پس از انتشار رسالهٔ وی و تنها بر اساس همان رساله به دست آمده است. نسب ابن عبدون در صفحهٔ نخست نسخه‌ای از رساله اش به صورتی اندک متفاوت، محمد بن عبدالله نَخَعی عبدون قید شده است (لوی پرووانس...
اِبْن‌ِ عَبْدُالوَهّاب، نک: وهابیه. </p>
اِبْن‌ِ عَبْدُالهادی، نک: آل قدامه. </p>
اِبْن‌ِ عِبْری، (در سریانی: برعبرایا1 و در لاتینی: بارهبرایوس2) ابوالفرج یوحنّا مارغریغوریوس بن تاج الدین اَهْرون بن توما مَلَطی (623 - 685ق/1226-1286م)، سر اسقف و دانشمند برجستهٔ یعقوبی. وی در ملطیهٔ ارمنستان کوچک به دنیا آمد (بهنام،4). نام تعمیدیش یوحنا بود و چون به جامهٔ روحانیت درآمد، نام غریغوریوس (گریگوریوس) گرفت. به سبب...
اِبْن‌ِ عَتائِقی، کمال‌الدین عبدالرحمان بن محمد بن ابراهیم حِلّی (د بعد از 788ق/1386م)، عالم و مؤلف امامی. از جزئیات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست، لیکن آثار او که بین 732 تا 788ق تألیف شده است، حدود زمان زندگی او را نشان می‌دهد (نک: آقا بزرگ، الذریعهٔ، 3/356، 14، 259). انتسابش به عتائق (روستایی در نزدیکی حله) موجب شه...
اِبْن‌ِ عُثْمان، ابوعبدالله محمد بن عبدالوهاب بن عثمان مکناسی (د 1213ق/1799م)، نویسنده و دولتمرد در عصر 3 تن از پادشاهان مغرب. از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. ظاهراً در اواسط سدهٔ 12ق/18م در مکناس (واقع در مراکش) زاده شد. پدرش به صحافی اشتغال داشت و نیز در یکی از مساجد مکناس وعظ می‌کرد. ابن عثمان در روزگار جوانی، همچون...
اِبْن‌ِ عَجْرَد، نک: عجارده. </p>
اِبن‌ِ عَجیبه، ابوالعباس احمد بن محمد بن مهدی بن عجیبهٔ حسنی، عارف، مفسر و دانشمند مراکشی (1160 یا 1161 - شوال 1224ق/1747 یا 1748 - نوامبر 1809م). وی در کتاب خود الفهرسهٔ به تفصیل دربارهٔ نسب، زادگاه، تحصیلات، گرایشهای فکری، ورود به طریقهٔ صوفیانه، طی مدارج سلوک، زندگی خانوادگی، سفرها و رویدادهای دیگر دوران حیات خویش سخن گفته...
اِبْن‌ِ عَدْلان، شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان کنانی (صفر 663 - ذیقعدهٔ 749/ دسامبر 1264 - ژانویهٔ 1349)، فقیه شافعی مصری. نسبت «کنانی» به قبیلهٔ کنانه حلیف قریش باز می‌گردد و عامری (ص 616) او را «مقدسی» (منسوب به بیت‌المقدس) می‌شمارد. تاریخ ولادت او در منابع به اختلاف آمده است (نک: ابن شاکر، 636؛ صفدی، 2/169؛ یافع...
اِبْن‌ِ عَدی‌ّ، نک: یحیی بن عدی. </p>
اِبْن‌ِ عَدی‌ّ، ابواحمد عبدالله‌بن عدی بن عبدالله جرجانی (277- 365ق/890 -976م)، رجالی و محدّث. او را ابن قطّان نیز خوانده‌اند (سهمی، 266؛ سمعانی، 3/238؛ ذهبی، تذکره، 3/940؛ قس: یاقوت، 2/52) و از آنجا که اصل وی از گرگان بود، جرجانی نیز خوانده شده است (سمعانی، همانجا). ابن عدی در 13 سالگی فراگیری حدیث را نزد ابوحفص سعدی نخستین...
اِبْن‌ِ عَدیم، نک: آل ابی جراده. </p>
اِبْن‌ِ عَذاری، ابوالعباس (یا ابوعبدالله) احمد بن محمد عذاری مراکشی (د ح 720ق/1320م)، تاریخ‌نویس مغربی. از وی آگاهی بسیار اندکی در دست است. همین قدر می‌دانیم که از اواسط سدهٔ 7 تا اوایل سدهٔ 8ق/13-14م می‌زیسته و یک چند حاکم شهر فاس بوده است ( 2 EI). اگر به طوری که نوشته‌اند (همانجا)، ابن عذاری در 712ق/ 1312م هنوز سرگرم نوش...
اِبْن‌ِ عِراق، نک: ابونصر منصور بن عراق. </p>
اِبْن‌ِ عِراق، ابوعلی شمس‌الدین محمد بن علی بن عبدالرحمان (878 - صفر 933ق/1473- نوامبر 1526م)، عارف و شاعر. وی در دمشق در خاندانی از امرای چرکس به دنیا آمد (طاش کوپری زاده، 353-354؛ غزی، 1/59؛ ابن عماد، 8/196). در آغاز عمر به تحصیل قرائت قرآن و تجوید و حساب و سایر مقدمات پرداخت و پس از وفات پدرش در 895ق همسر اختیار کرد. وی در...
اِبْن‌ِ عِراقی، ابوزرعهٔ ولی‌الدین احمد بن عبدالرحیم (3 ذیحجهٔ 762-27 شعبان 826ق/4 اکتبر 1361-6 اوت 1423م)، فقیه و قاضی شافعی مصری. پدرش عالم مشهور حدیث، حافظ زین‌الدین عراقی است. ابن عراقی در قاهره متولد شد (سخاوی، 1/337) و در 3 سالگی همراه پدر به دمشق رفت. پدر از کودکی مشوق او در تحصیل علم بود و او را در دمشق در مجالس درس...
اِبْن‌ِ عَرَبْشاه، ابونصر هبهٔالله عبدالوهاب بن احمد حاج طرخانی (18 شوال 813 - 15 رجب 901ق/13 فوریهٔ 1411-30 مارس 1496م)، ملقب به تاج‌الدین، فقیه و ادیب حنفی. وی در حاج طرخان (آستاراخان) به دنیا آمد و در نوجوانی با پدرش، ابن عربشاه بزرگ، به توقات (واقع در ترکیهٔ فعلی) و از آنجا به شام رفت. عربی و فقه را نزد پدر آموخت و از...
اِبْن‌ِ عَرَبْشاه، شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن عبدالله ابن ابراهیم حنفی دمشقی (791-854ق/1389-1450م)، مورخ، ادیب. فقیه، لغوی و قاضی. وی به سبب اقامت طولانی در آسیای صغیر «رومی» نیز خوانده شده است.معتبرترین سند پیرامون زندگی‌ِ ابن عربشاه اجازه‌ای است که خود وی در خانقاه سعید السعداء قاهره در اول ذیحجهٔ 853 به دوس...
