منبت‌کارى عبارت است از برجسته‌سازى روى چوب که بوسيله‌ٔ تراشيدن زمينه و برچسته‌سازى نقش صورت مى‌گيرد؛ و از ظرايف هنرهاى دستى ايران است.
پيشينه منبت‌کارى
بنا به اسناد و مدارک موجود، منبت‌کارى در ايران سابقه‌اى بيش از ۱۵۰۰ سال دارد و حتى عده‌اى معتقد هستد که قبل از دورهٔ ساسانيان نيز منبت در ايران رواج داشته است. در ابتداى دوران اسلامى از اسلوب ساسانى و يونانى در چوب‌برى استفاده مى‌کرده‌اند. قديمى‌ترين اثر منبت موجود که تاريخ نيمهٔ اول قرن سوم هجرى را دارد، يک لنگه در چوبى متعلق به مسجد جامع عتيق شيراز است و ديگرى يک سردر منبت‌کارى شده از چوب کاج مربوط به قرن چهارم هجرى است که روى آن با ظرافت، خطوط کوفى کنده‌کارى شده است. منابر دورهٔ اسلامى چه در ايران و چه در ديگر کشورهاى اسلامي، هر کدام شکاهکارهايى از هنر منبت‌کارى محسوب مى‌شود. از جمله منبر معروف مسجد قيروان را مى‌توان نام برد. در موزه ايران باستان نيز چندين در چوبى متعلق به قرون ۴ و ۵ هجرى موجود است که داراى کنده‌کارى دقيق به‌‌صورت شاخ و برگ و گل و کتيبه‌هاى مختلف و آيات قرآن مى‌باشد.
در دوره سلجوقيان هنر منبت به رشد خود ادامه داد و از اين دوره آثار زيادى با تزئينات گياهي، هندسى و عربى و فارسى وجود دارد. از دورهٔ مغول آثار کمى باقى مانده است و در اين دوره تزئين روى چوب کمتر مورد توجه قرار داشت. از آثار اين دوره منبر مسجد جامع نائين را مى‌توان نام برد که ادامه شيوهٔ سلجوقى است. در دورهٔ تيموريان شيوهٔ مغول ادامه يافت و شباهت ميان تزئينات چوبي، تذهيب، گچ‌بري، کاشى‌کارى و ديگر موضوعات آن دوره مشهود است. بعضى درهاى اين دوره رنگ‌آميزى شده است. در دوره صفوى همين سبک ادامه يافت که در بناهاى اين دوره اين درها وجود داشته است. البته در دوره صفوى اغلب درها نقاشى و رنگ‌آميزى شده‌اند و نقاشى روى چوب جاى صنعت منبت‌کارى را گرفته است. از نمونه منبرهاى اين دوره منبر م سجد ابيانه و مسجد جامع اصفهان را مى‌توان نام برد. در دوره قاجار نيز هنر منبت‌کارى جاى خود را به نقاشى روى چوب داد.
در حال حاضر مهم‌ترين مراکز منبت‌کارى شهرهاى آباده و گلپايگان است. ضمن اين‌که در شهرهاى رشت، اروميه و تهران نيز تا حدودى رواج دارد.
شيوهٔ اجرا
منبت‌کاري، حکاکى و کنده‌کارى روى چوب است که براساس نقشه‌اى دقيق صورت مى‌گيرد. در واقع برجسته‌سازى نقش به‌وسيلهٔ تراشيدن زمينه به‌وجود مى‌آيد.
مواد اوليه مورد استفاده منبت‌کاران شامل برخى از انواع چوب گردو، نارنج و ... و مواد کمکى مانند لاک‌الکل، سريشم سرد، روغن بزرک و لاک‌هاى سلولزى است و ابزار کار نيز انواع اره، سوهان، چکش، رنده، پرگار، گونيا و مُغار است.